Język inkluzywny, czyli jaki? Dlaczego warto mówić inaczej o chorobie i niepełnosprawności?
W dzisiejszym świecie, gdzie równość i akceptacja są wartościami niezmiernie ważnymi, język, którego używamy, odgrywa kluczową rolę w budowaniu świadomości i włączania osób z różnymi doświadczeniami życiowymi, postrzeganiem siebie, swojej seksualności czy niepełnosprawności. Język inkluzywny to nie tylko forma wyrazu, ale również wyraz szacunku i uwzględnienia różnorodności, w tym także osób z niepełnosprawnościami. Jaka jest definicja języka inkluzywnego? Co ona oznacza dla Ciebie i dla nas? Dlaczego warto zmienić stosowane przez nas zwroty? Czy wszyscy chcą zmian? W artykule odpowiemy na te pytania i podamy przykłady języka inkluzywnego.
Język inkluzywny – co to znaczy?
Język inkluzywny to sposób komunikacji, który stara się uwzględniać wszystkie grupy społeczne, eliminując potencjalne wykluczenia i uprzedzenia. Według definicji UNESCO „Język inkluzywny to forma komunikacji, która promuje uczestnictwo, równość szans i uszanowanie różnorodności. Dąży do eliminacji barier komunikacyjnych, umożliwiając każdemu wyrażanie siebie w sposób zrozumiały i dostępny dla innych”. WHO podaje, że „język inkluzywny to sposób komunikacji, który zapewnia dostęp do informacji, szanuje godność i prawo każdej osoby do swobodnego wyrażania siebie. Używa się go w sposób, który nie wyklucza żadnej grupy ze społeczeństwa”.
Natomiast Amerykańskie Stowarzyszenie Psychologiczne definiuje język inkluzywny jako „świadome stosowanie słów i wyrażeń, które unikają etykietowania, stygmatyzacji czy marginalizacji, promując szacunek dla różnorodności i indywidualności każdej osoby. Pozwala na wyrażenie się w sposób, który nie ogranicza jednostek do jednego aspektu czy cechy.” W kontekście niepełnosprawności, język inkluzywny to używanie słów i zwrotów, które nie stawiają osób z niepełnosprawnościami w roli obiektu czy problemu, lecz traktują je jako pełnoprawne jednostki.
Dlaczego warto dokonać zmian językowych
Język odzwierciedla nasze wartości i postawy wobec siebie, innych, różnorodności i nieschematyczności. Używanie języka inkluzywnego nie tylko eliminuje potencjalne obraźliwe lub dyskryminujące terminy, ale także sprzyja budowaniu więzi, szacunku oraz wspiera poczucie godności i akceptacji u osób z niepełnosprawnościami. Język inkluzywny to nie tylko wybór słów, ale przede wszystkim postawa i szacunek wobec różnorodności. Stosowanie takiego języka to nie tylko krok ku równości, ale również budowanie społeczeństwa, które akceptuje i docenia różnice. Jako Fundacja Moc Pomocy dążymy do tego, aby nasze słowa odzwierciedlały nasze wartości i szacunek dla każdej jednostki, tworząc przestrzeń, w której każdy może się czuć akceptowany i zrozumiany.
Przykłady użycia języka inkluzywnego
Przyjęcie języka inkluzywnego nie polega jedynie na zmianie słów, lecz na zmianie sposobu myślenia i postrzegania. Zamiast używania wyrażeń jak “osoba niepełnosprawna”, korzystamy z “osoba z niepełnosprawnością”, co stawia akcent na osobowość zamiast na jedną cechę. Zamiast mówić “chory na autyzm”, używamy “osoba z diagnozą spektrum autyzmu”, co podkreśla jednostkowość i nieograniczone możliwości każdej osoby. Język inkluzywny w kontekście niepełnosprawności ma wiele wymiarów. Poniżej podajemy listę prawidłowych sformułowań, które warto wprowadzić do swojego słownika:
- Zamiast używać słowa “normalny” w kontraście do “niepełnosprawny”, użyj “typowy” lub “tradycyjny”.
- Zamiast “ruchome schorzenie” lub “ruchowe upośledzenie”, lepiej jest użyć “osoba z niepełnosprawnością ruchową”.
- Zamiast “osoba cierpiąca na”, użyj “osoba z diagnozą” lub “osoba z daną niepełnosprawnością”.
- Zamiast “osoba kaleka” czy “inwalida”, użyj “osoba z trudnościami ruchowymi” lub “osoba z niepełnosprawnością fizyczną”.
- Zamiast “opóźnienie umysłowe”, użyj “osoba z różnicą rozwojową” lub “osoba z zaburzeniami rozwoju”.
- Zamiast “chory na padaczkę”, użyj “osoba z epilepsją”.
- Zamiast “normalny” lub “zdrowy”, użyj “osoba bez niepełnosprawności”.
- Zamiast “osoba niedosłysząca” lub “głuchoniema”, użyj “osoba z trudnościami słuchowymi” lub “osoba z niedosłuchem”.
- Zamiast “przystosowany” lub “specjalny”, użyj “dostosowany” lub “zindywidualizowany” (np. edukacja dostosowana).
- Zamiast “osoba poruszająca się na wózku inwalidzkim”, użyj “osoba korzystająca z wózka inwalidzkiego”.
Te zmiany językowe pomagają w zakreśleniu podmiotowości każdej osoby, eliminując etykietowanie i redukcję do jednej cechy, a zamiast tego, koncentrując się na jednostkowości i pełnej wartości każdej osoby.
Rozbieżności i starania o podmiotowość
Warto zauważyć, że nawet wśród grup teoretycznie dyskryminowanych toczą się dyskusje na temat poprawnych form zwracania się do osób, np. z niepełnosprawnościami. Istnieją różne perspektywy i doświadczenia, dlatego dbanie o język inkluzywny nie jest jednoznaczne i może wymagać świadomości różnorodności poglądów.
Jako Fundacja Moc Pomocy staramy się promować język, który ukazuje podmiotowość naszych podopiecznych. Dbamy o to, aby nasze słowa odzwierciedlały szacunek, empatię i pełnoprawność każdej jednostki. Jesteśmy świadomi, że zmiany w języku to proces, który wymaga zaangażowania i otwartości na różnorodność perspektyw. Naszym celem jest budowanie świadomości i akceptacji, a język inkluzywny jest kluczowym narzędziem w tym procesie.
