Gdy sięgamy pamięcią do dzieciństwa, mamy w pamięci zdanie babci: „nie skaczcie ze schodów, bo wstrząsu mózgu dostaniecie“. Oczywiście nie o samo skakanie chodziło, lecz możliwy upadek na schodach, liczne potłuczenia i utratę przytomności, przepowiadającą poważniejsze urazy. Choć minęły dekady od tamtych wydarzeń, wciąż ta babcina przestroga do nas powraca. Czym jest wstrząśnienie mózgu, jakie są jego przyczyny, objawy i skutki? Czy objawy wstrząśnienia mózgu u dzieci są takie same jak u dorosłych? Czy potrzebna jest późniejsza rehabilitacja?
Co to jest wstrząśnienie mózgu?
Poza siniakami, krwiakami, guzami i innymi uszkodzeniami powierzchni głowy, może dojść do poważniejszych urazów mózgu. Na szczęście wstrząśnienie jest łagodnym następstwem urazu mózgu, stanowiąc 80% wszystkich pourazowych uszkodzeń mózgu. Można je zdefiniować jako krótkotrwałe zaburzenie czynności mózgu bez znaczących zmian w jego strukturze. Dochodzi do niego najczęściej w wyniku mocnego uderzenia się w głowę w wyniku upadku lub wypadku, gdy ruch głowy w ułamku sekund przyśpiesza i zwalnia. Notuje się też wiele tego typu urazów jako konsekwencji sportów ekstremalnych – najczęściej diagnozowani są narciarze, snowboardziści, bokserzy i piłkarze.
Objawy wstrząśnienia mózgu u niemowlaka, dziecka i dorosłego
Zacznijmy od przytaczanej w publikacjach skali wstrząsu mózgu w kontekście jego objawów.
- Stopień I– w sytuacji, gdy nie nastąpiła utrata przytomności, a wstrząśnienie ustępuje po maksymalnie 15 minutach od nastąpienia wypadku;
- Stopień II– ma miejsce, gdy objawy wstrząśnienia są obecne przez dłużej niż 15 minut od momentu wypadku;
- Stopień III– dotyczy sytuacji, gdy w wyniku wstrząśnienia doszło do utraty przytomności.
Po jakim czasie występują objawy wstrząśnienia mózgu? Bezpośrednio po urazie może dojść do krótkotrwałej utraty przytomności (trwającej krócej niż godzina), silnych bólów głowy, braki pamięci, zawroty głowy, wymioty, nudności, spowolnienie, napad padaczkowy, zaburzenia widzenia, splątanie i niewyraźna mowa. Należy jednak zachować szczególna czujność nawet przez kilka godzin lub dni po wypadku. Wówczas mogą pojawić się inne objawy wstrząśnienia mózgu, to np. zaburzenia pamięci i koncentracji, zaburzenia snu, drażliwość, depresja, rozkojarzenie, zaburzenia smaku i węchu, wrażliwość na dźwięki i światło. Badania dowodzą, że bóle głowy i zawroty mogą pojawiać się nawet do kilku miesięcy po wstrząśnieniu mózgu.
Wysoka aktywność życiowa, pośpiech, nieograniczona wyobraźnia przy jednoczesnym braku zahamowań – to wszystko sprawia, że dzieci są szczególnie narażone na wstrząśnienie mózgu. U dziecka objawy mogą się pojawić dopiero po kilku dniach od urazu, dlatego bacznie obserwuj dziecko i zwróć szczególną uwagę na to, czy straciło przytomność (nawet na chwilę), ma wymioty i nudności, zaburzenia równowagi, słuchu i wzroku, skarży się na rażące światło lub hałas, których dotychczas mu nie przeszkadzał. W przypadku wystąpienia powyższych objawów skonsultuj się z lekarzem. Wstrząśnienia mózgów u niemowlaków sygnalizowane są przez nietypowe zachowania, drgawki, nieprzerwany płać, problemy ze snem oraz wymioty.
Co zrobić, gdy podejrzewamy wstrząśnienie mózgu?
Jak przebiega pierwsza pomoc po wstrząśnieniu mózgu? Jeżeli jesteś świadkiem urazu, to koniecznie zapewnij poszkodowanemu możliwość wypoczynku w pozycji leżącej i obserwuj, czy nie traci przytomności. Jeżeli to nastąpi, ułóż poszkodowanego w pozycji bezpiecznej, tj. Zegnij w łokciu rękę leżącą bliżej siebie, a dalszą nogę poszkodowanego ugnij, złap za kolano i przełóż poszkodowanego na bok. Zgiętą rękę ułóż przy policzku poszkodowanego, a kolano zgiętej nogi na podłożu. W przypadku wystąpienia utraty przytomności, nawracających wymiotów i nasilającego się bólu głowy konieczne jest wezwanie pogotowia lub zgłoszenie się na Szpitalny Oddział Ratunkowy.
Jakie są skutki wstrząśnienia mózgu?
Chociaż wstrząśnienie mózgu (zwane potocznie wstrząsem mózgu) nie stanowi bezpośredniego zagrożenia zdrowia i życia człowieka, to objawy samoistnie zanikają czasami w krótkim czasie, a czasami po kilku miesiącach. Warto jednak zwrócić uwagę na okres ok. 4 miesięcy po urazie, gdy może dojść do wylewu w przestrzeni podpajęczynówkowej, co objawia się silnym bólem głowy i porażeniami. W tej sytuacji koniecznie zgłoś się do lekarza. W najgorszym przypadku, w wyniku doznanego wstrząsu mózgu może dojść do powikłań, takich jak udar mózgu lub jego częściowa martwica.
Leczenie wstrząśnienia mózgu
Zanim lekarz przepisze recepty, podejmie się postawienia diagnozy wstrząśnienia mózgu. Niezbędne będzie zebranie informacji od pacjenta, czyli przeprowadzenie wywiadu (co może być utrudnione przez występujące splątanie) oraz badania neurologiczne, mające na celu wyeliminowanie podejrzenia poważnych urazów mózgu (krwiaka wewnątrzczaszkowego, udaru itd.). Może wystąpić konieczność wykonania diagnostyki obrazowej za pomocą tomografii komputerowej (TK) lub rezonansu magnetycznego (MRI). Na bóle głowy lekarz zaleci branie środków przeciwbólowych na bazie paracetamolu, który nie zwiększa ryzyka krwawienia. Zdecydowanie aktywność fizyczna jest niewskazana, dlatego powrót do pracy lub uprawienie sportu (dokończenie meczu) jest niemożliwe. Rekomenduje się ograniczenie bodźców zewnętrznych, emitujących dźwięki i obrazy – telewizja, komputer, muzyka.
Jak się uchronić przed wstrząsem mózgu? Przede wszystkim nie doprowadzać do urazów głowy. To ma znaczenie zwłaszcza u najmłodszych oraz osób w podeszłym wieku, gdy koordynacja i sprawność ruchowa jest mocno ograniczona. Dlatego staraj się dbać o zabezpieczenie głowy za pomocą kasku – do jazdy na nartach, na rowerze lub rolkach oraz zapinanie pasów podczas jazdy samochodem.
