Uległeś wypadkowi, w wyniku którego został uszkodzony rdzeń kręgowy? Na pewno przeraża Cię paraliż ciała i pojawiająca się spastyka mięśni, brak reakcji kończyn na chęć poruszania nimi, ale też bardziej osobiste dolegliwości jak nietrzymanie moczu. Na konsultacji lekarz stwierdził pęcherz neurogenny, a Ty nie wiesz co to za choroba? Jeżeli z taką diagnozą pozostawił Cię lub bliską Ci osobę, warto poznać definicję oraz typy pęcherza neurogennego, sposoby diagnozowania tej dysfunkcji i sposoby jego leczenia.

Pęcherz neurogenny – co to jest?

Aż 80% ludzi z urazem rdzenia kręgowego doświadczy dysfunkcji pęcherza zwanej pęcherzem neurogennym. Oznacza to, że mają oni zmniejszoną zdolność do kontrolowania swojego pęcherza. Dzieje się tak, ponieważ bodźce odpowiedzialne za oddawanie moczu powstają po rozciągnięciu się ścian pęcherza podczas gromadzenia się moczu. Te impulsy przewodzone są przez rdzeń kręgowy do mózgu, który odczuwa wówczas potrzebę oddania moczu. Wówczas bodziec wraca przez rdzeń kręgowy do zwieracza zewnętrznego, po czym następuje wydalanie moczu. Prawidłowa czynność dolnych dróg moczowych polega na zbieraniu i magazynowaniu moczu w pęcherzu pod niskim ciśnieniem, a następnie wydalanie moczu w momencie świadomego odruchu mikcyjnego. Jeżeli rdzeń kręgowy został uszkodzony, to droga bodźca w pewnym momencie się urywa. W pierwszym etapie po wypadku może pojawić się szok rdzeniowy, który całkowicie hamuje odruchy mikcji. Wówczas stosuje się cewnik, który zabezpiecza odpływ moczu.

Możemy wyróżnić 4 typy pęcherza neurogennego:

• spastyczny zwieracz oraz wypieracz – gdy następuje kropelkowe zbieranie się moczu w pęcherzu oraz jego kropelkowe wypływanie;
• wiotki zwieracz oraz wypieracz – gdy mocz przepływa bezwiednie przez pęcherz moczowy;
• spastyczny zwieracz i wiotki wypieracz – w przypadku, gdy mocz zbiera się kropelkami w pęcherzu i przelatuje przez niego;
• wiotki zwieracz i spastyczny wypieracz – wówczas mocz gromadzi się w pęcherzu moczowym, lecz nie może się z niego wydostać. W efekcie ściana pęcherza może pęknąć.

Jeżeli istnieje podejrzenie pęcherza neurogennego, diagnostyka, którą się stosuje, opiera się na badaniu moczu oraz posiewu moczu, urografię dożylną, która ocenia funkcje nerek i uwidacznia obecność kamieni oraz USG, które oceni powikłania dysfunkcji neurogennej. Bardzo przydatne jest badanie urodynamiczne, które określa czynność dolnych dróg moczowych, prowadzi do określenia rodzaju dysfunkcji fikcyjnej, prowadzi też do udokumentowania dysfunkcji i ustalenia stopnia nasilenia. Jednakże, badanie to nie jest wskazane przed upływem 6 miesięcy od urazu.

 

Przyczyny pęcherza neurogennego

Nie tylko uraz rdzenia kręgowego może stanowić przyczynę dysfunkcji neurogennej pęcherza. Pęcherz neurogenny to schorzenie, w którym występują nieprawidłowości jego opróżniania ze względu na problemy neurologiczne, dlatego jego bezpośrednią przyczyną są urazy rdzenia kręgowego, guzy mózgu i innych chorób mózgu, takie jak choroby Parkinsona, choroba Alzheimera, uszkodzenia naczyniowo-mózgowe. Innymi przyczynami pojawienia się schorzenia są choroby, które wpływają na nerwy, wśród których należy wymienić stwardnienie rozsiane, cukrzycę typu 2, rozszczep kręgosłupa. Do grupy ryzyka zaliczamy również uszkodzenia nerwów w miednicy, czyli wszelkiego rodzaju urazy, złamania, np. po operacjach usunięcia gruczołu krokowego, ale też poród.

Pęcherz neurogenny – objawy i skutki

Czym się objawia pęcherz neurogenny? Do typowych objawów problemów urologicznych po urazie rdzenia należą duże lub małe ilości moczu wyciekające bezwiednie, brak możliwości całkowitego opróżnienia pęcherza oraz częste infekcje dróg moczowych. Z drugiej strony, może dochodzić do zalegania moczu, którego nie będzie oddawał nawet przez parę dni, prowadząc do silnego bólu brzucha. Może też dochodzić do nieskoordynowania pracy mięśni zwieracza i wypieracza, czyli osoba może odczuć parcie na pęcherz, ale bez możliwości go oddania lub braku możliwości jego zatrzymania. Niezależnie od objawów, pęcherz neurogenny jest z pewnością niekomfortowy i znacznie utrudnia funkcjonowanie.

Następstwem dysfunkcji neurogennej pęcherza może być nietrzymanie moczu prowadzące do nadciśnienia śródpęcherzykowego prowadzącego do nadreaktywności wypieracza lub niewydolności mechanizmu zwieracza cewki moczowej. Kolejnym problemem, z którym mogą się zmagać osoby z dysfunkcją pęcherza jest gromadzenie się bakterii, które dają początek wszelkim infekcjom pęcherza moczowego. W przyszłości może się to przerodzić w kamicę górnego i dolnego piętra dróg moczowych. Te problemy z pęcherzem mogą zakończyć się nawet niewydolnością nerek.

Pęcherz neurogenny i jego leczenie

Zacznijmy od tego, że celem leczenia neurogennych zaburzeń czynności pęcherza jest zapobieganie uszkodzeniom górnych odcinków układu moczowego. Poza tym wszelkie próby leczenia mają na celu zmniejszenie niedogodności wynikających z nietrzymania moczu, zapewnienie prawidłowego odpływu moczu z pęcherza, a także przeciwdziałanie nawrotom zakażeń układu moczowego. Celem ostatecznym jest wytworzenie automatyzmu pęcherza i jak najszybsze pozbycie się cewnika przy braku zalegań moczu.

Tutaj pojawia się najpopularniejszy sposób leczenia pęcherza neurogennego – cewnikowanie. Ponieważ osoba z urazem rdzenia nie ma czucia od miejsca przerwania rdzenia, czyli w dolnej części ciała, stosuje się wówczas przerywane lub stałe cewnikowanie. Polega ono na wprowadzanie cienkiej “rurki” przez cewkę moczową do pęcherza i za jej pomocą odprowadzanie moczu.

Na problem pęcherza neurogennego trzeba spojrzeć całościowo i takie też zastosować leczenie. Dlatego zaleca się:

• fizjoterapię bazująca na ćwiczeniach fizycznych, zwłaszcza mięśni przepony moczowo-płciowej,
• fizykoterapię: prąd elektryczny, pole magnetyczne, laseroterapię i inne.
• terapię behawioralną, np. biofeedback, trening pęcherza moczowego.

W utrzymaniu prawidłowej funkcji układu moczowego niezbędna jest regularna pionizacja pacjenta. Kinezyterapia pomoże wypracować właściwą postawę miednicy względem kręgosłupa, dzięki czemu mięśnie odpowiedzialne za funkcje dróg moczowych są intensywnie pobudzane do pracy.

Jakie jest leczenie farmakologiczne pęcherza neurogennego? W farmakoterapii silnego i nagłego parcia na mocz stosuje się blokery receptorów muskarynowych, czyli leki rozluźniające mięśnie, takie jak: oksybutynina, propiweryna, solifenacyna i daryfenacyna. Czy pęcherz neurogenny da się wyleczyć? Specjaliści są zgodni co do tego, że warto podejmować próby leczenia i odzyskania kontroli nad pęcherzem w maksymalnym stopniu, a na pewno zniwelowania dolegliwości i dyskomfortu. Dlatego wszelka rehabilitacja, ćwiczenia, regularne oddawanie moczu oraz fizjoterapia poprawią stan zdrowia osoby z niepełnosprawnością wynikającą z uszkodzenia rdzenia.