Do urazów rdzenia dochodzi każdego dnia u tysięcy osób w Polsce i milionów na świecie. Dzieje się to w wyniku wypadków komunikacyjnych, skoków na główkę do wody czy pobicia. Konsekwencje mogą być tragiczne, bo dochodzi nawet do zgonu. A co dzieje się w przypadku osób, które przeżyją te wydarzenia? Uraz kręgosłupa i rdzenia kręgowego powoduje niepełnosprawność – tetraplegię lub paraplegię, brak czucia dotyku, zmiany temperatury. Czy rzeczywiście osoba po urazie rdzenia jest skazana na wózek i nie może cieszyć się sprawnością? Jakie są współczesne metody leczenia urazu rdzenia kręgowego? Jakie terapie podejmowane są przez osoby po urazie?
Uszkodzenia rdzenia kręgowego – najnowsze metody leczenia
W pierwszych chwilach po urazie i po ustąpieniu szoku rdzeniowego, prowadzona jest podstawowa rehabilitacja, bazująca na ćwiczeniach oddechowych wspomagających usuwanie wydzieliny i wzmacniających mięśnie. Regularne ćwiczenia kończyn zapobiegną spastyce, przykurczom i osłabieniu stawów. W dalszym procesie rehabilitacji po urazie rdzenia podejmuje się próby pracy nad stymulacją mięśni za pomocą ćwiczeń neurofizjologicznych, terapii manualnej, fizykoterapii, masaży i kinesiotapingu. Wszystko to prowadzi do pionizacji, rozpoczętej od zwiększania kąta podniesienia łóżka do 30 stopni, cyklicznie to zwiększając. To ma na celu przywrócić pacjenta do pozycji siadu na łóżku szpitalnym, a następnie do prób czynnej pionizacji. Ale co dalej?
Przez lata wypracowano cały schemat rehabilitacji, wdrażany zarówno przez indywidualnych fizjoterapeutów, jak i grupy rehabilitantów, pracujących w trakcie trwania turnusów rehabilitacyjnych. Niestety, jak dotąd nie udało się opracować skutecznej metody, przywracającej pełną sprawność osobom po urazie rdzenia. Pracownicy medyczny, lekarze i naukowcy od lat pracują nad skutecznymi metodami leczenia uszkodzeń rdzenia nerwowego. Wśród ostatnich doniesień, prym wiodą komórki macierzyste, implanty, elektrostymulacje i nanowłókna.
Komórki macierzyste jako metoda leczenia urazu rdzenia
O efektywnym zastosowaniu komórek macierzystych codziennie słyszymy w mediach, w kontekście ratowania noworodków, osób starszych, chorych, po wypadkach, z niepełnosprawnością. Jak komórki macierzyste mogą być wykorzystywane w leczeniu urazów rdzenia? Te niewielkie komórki pochodzą z krwi pępowinowej lub tkanek tłuszczowych, a ich dawcą może być każdy z nas. Pod wpływem różnych czynników następuje transformacja, która upodabnia komórki macierzyste do tych, z których składa się konkretny narząd. W momencie, gdy wytworzy się ich odpowiednią ilość, wstrzykuje się je do płynu rdzeniowo-mózgowego lub bezpośrednio do uszkodzonego rdzenia kręgowego.
Elektryczna stymulacja zewnątrzoponowa, czyli implant rdzenia
Często komórki macierzyste mogą wspomagać inne terapie lub zapoczątkowywać je. Tego zdania jest m.in. Profesor Gregoire Courtine, który opracował inna metodę, bazującą na wszczepieniu implantu. Metoda ta polega na wszczepieniu implantu z elektrodami, które przewodzą impulsy między nerwami. To sprawia, że dochodzi do pobudzenia pracy mięśni i utrzymania równowagi. Metoda ta jest z powodzeniem wykorzystana u 9 pacjentów, w tym Michaela Roccati i Davida M’zee. To właśnie Ci panowie, dotknięci paraliżem po urazie rdzenia kręgowego, mogą utrzymać pozycję stojąca, przespacerować się kilka metrów, wejść po schodach czy wykonać kilka ćwiczeń. Jak podkreślają badacze, nie jest to długi odcinek i samo używanie implantu nie może być stałe, ale daje nadzieje milionom pacjentów, zmagających się z niedowładem ciała po urazach kręgosłupa. Połączenie wszczepienia implantów, jak i terapia komórkami macierzystymi, mogą zdecydowanie poprawić komfort życia u pacjentów z przerwanym rdzeniem.
Magnetyczna stymulacja mózgu – elektromagnes w służbie zdrowia
Naukowcy z Imperial College London pod przewodnictwem Nick’a Daveya, opracowali nową technikę wspomagania leczenia z częściowym urazem rdzenia kręgowego. Metoda ta polega na umieszczeniu na czaszce elektromagnesów, elektrostymulatorów, które za pomocą impulsów podobnych do rezonansu magnetycznego stymulują korę mózgową. Te działania prowadzą do przywrócenia przewodnictwa i wzmocnienia połączeń w uszkodzonych częściowo nerwach, które nie zostały do końca zerwane. Ich działanie można porównać do regularnie odbywanej fizjoterapii, a badania prowadzono przez 5 dni przez godzinę dziennie. Chociaż badania prowadzone na grupie 9 osób są niewystarczające i sam doktor Davey podkreśla, że trudno być hurra-optymistycznym, to jednak daje to duże nadzieje na skrócenie procesu rehabilitacji i uzupełnienie tych fizycznych ćwiczeń dodatkową stymulacją mózgu.
Leczenie epigenetyczne w uszkodzeniu rdzenia
Profesor Simone Di Giovanni z Imperial College London prowadzi badania nad wykorzystaniem cząsteczki TTK21 do aktywacji programowania genetycznego. Czym jest epigenetyka? Obejmuje wszystkie procesy związane ze zmiana funkcji genów (ekspresji), nie prowadząc jednak do mutacji, ani innych zmian w obszarze DNA. To, co pobudza geny do zmiany, to właśnie czynniki epigenetyczne. Wielomiesięczne badania przeprowadzone na myszach rozpoczęto po 12 tygodniach od ciężkiego uszkodzenia, przerwania rdzenia. Obserwację prowadzono przez kolejne 10 tygodni, obserwując zarówno osobniki zaopatrzone w terapię TTK21, jak i grupę kontrolną. Badanie wykazało, że po podaniu leku wzmogło się kiełkowanie aksonów w rdzeniu nerwowym, co przyśpieszyło regenerację neuronów. Innymi słowy, opracowana metoda sprawia, że dochodzi do zahamowania utraty aksonów oraz pobudza aksony do wzrostu. Jakie są dalsze plany rozwoju terapii? Profesor Di Giovanni podkreśla, że należy lek połączyć z innymi strategiami, których celem jest wypełnienie luki, powstałej w rdzeniu kręgowym.
Nanowłókna wzbogacone o bioaktywne cząsteczki
Obiecująca może być też terapia wykorzystująca nanowłókna z bioaktywnymi cząsteczkami, które są wprowadzane za pomocą iniekcji do organizmu i odwracają paraliż. Jak dokładnie działają? Bioaktywne cząsteczki poruszają się w zgodzie z ruchem receptorów na powierzchni komórek nerwowych, oddziałując z nimi, inicjując sygnały i pobudzając komórki do regeneracji. Ten produkt wspomaga regenerację uszkodzonych nerwów, redukcję tkankę bliznowatą i osłonkę mielinową wokół komórek, ale też tworzy dodatkowe naczynia krwionośne, za pomocą których dostarczane są składniki odżywcze w miejscu uszkodzenia. Preparat docelowo przywróci zdolności motoryczne i na nowo umożliwi samodzielne chodzenie. W badaniach założono, że lek zostanie podany nawet po upływie 24 godzin od uszkodzenia rdzenia, a jest to najbardziej prawdopodobne bo tyle czasu zajmuje realny ratunek osób poszkodowanych, diagnostykę i wdrożenie planu leczenia. Przez ostatnie lata pracowano nad preparatem i testowano go na myszach laboratoryjnych. Badania z 2021 roku udowodniły, że w ciągu 4 tygodni od podania leku, myszom powróciła sprawność i możliwość chodzenia. W porozumieniu z Agencją ds. Żywności i Leków FDA lek w przyszłości będzie testowany na ludziach. Profesor Samuel I. Stupp z Northwestern University, który stoi za projektem, ma ogromne nadzieję, że preparat zapobiegnie paraliżom po urazach rdzenia lub chorobach.
Jak widać medycyna stale się rozwija, a każdy rok przynosi najnowsze doniesienia z obszarów prac nad terapiami z wykorzystaniem elektrostymulacji, implantologii i wykorzystywaniu różnych komórek i bio cząsteczek. Dlatego mamy nadzieję, że za kilka lat z dumą będziemy mogli przekazać pewne, potwierdzone wieloma badaniami i wdrożone na stałe programy leczenia i wspierania osób z urazem rdzenia kręgowego.
