Orzeczenia o niepełnosprawności do celów rentowych i pozarentowych. Do czego są przydatne?
Polski system orzecznictwa jest dychotomiczny – funkcjonuje na dwóch płaszczyznach prawnych, regulowanych przez różne ustawy. W związku z tym możesz wnioskować o dwa rodzaje orzeczeń o niepełnosprawności: do celów rentowych oraz do celów pozarentowych. Czym różnią się te dokumenty i kto może się o nie starać? Sprawdź też, jakie przywileje i uprawnienia Ci nadają.
Orzeczenie o niepełnosprawności a renta. Jaka instytucja może wydać odpowiedni dokument?
Orzeczenie o niepełnosprawności do celów rentowych – jak sama nazwa wskazuje – wydaje się w celu stwierdzenia, czy osoba z niepełnosprawnością jest zdolna do pracy i czy istnieją podstawy do wypłaty świadczenia rentowego. Reguluje je Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 14 grudnia 2004 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności.
Orzecznictwem do celów rentowych zajmują się:
- komisje lekarskie ZUS;
- komisje lekarskie KRUS, czyli Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego;
- komisje lekarskie MSWiA lub MON dla pracowników służb mundurowych.
Takie orzeczenie nazywane jest również orzeczeniem o niezdolności do pracy. Jego uzyskanie uprawnia osobę z niepełnosprawnością do pobierania renty.
Wydaje się je osobie, która:
- nie może wykonywać żadnej pracy zarobkowej i jest niezdolna do samodzielnej egzystencji – uznaje się ją wtedy za osobę całkowicie niezdolną do pracy i wydaje orzeczenie równoważne dla orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności;
- nie może wykonywać żadnej pracy zarobkowej, ale jest zdolna do samodzielnej egzystencji – uznaje się ją za osobę całkowicie niezdolną do pracy i wydaje dokument równoważny dla orzeczenia o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności;
- nie może wykonywać pracy zarobkowej zgodnej ze swoimi kwalifikacjami, ale ma szanse na zatrudnienie po przekwalifikowaniu – uznaje się ją za osobę częściowo niezdolną do pracy i wydaje dokument równoważny dla orzeczenia o lekkim stopniu niepełnosprawności.
Lekarze orzecznicy ZUS lub innej instytucji orzekającej biorą pod uwagę również możliwości powrotu do sprawności, wiek petenta lub jego wykształcenie. Na tej podstawie orzekają tymczasową lub trwałą niezdolność do pracy.
Warto wiedzieć, że nawet po uzyskaniu orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy można pracować w zakładach pracy chronionej. Pozwalają na to przepisy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
Co daje orzeczenie o niepełnosprawności do celów pozarentowych?
Tego rodzaju dokumenty – orzeczenia o stopniu niepełnosprawności oraz wskazania do ulg i uprawnień – wydawane są do innych celów niż orzeczenia ZUS. Przede wszystkim uprawniają Cię one do korzystania z różnych form pomocowych przewidzianych przez polskie prawo.
Na podstawie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności przysługują Ci:
- przywileje pracownicze (np. krótszy wymiar pracy);
- dofinansowanie sprzętu rehabilitacyjnego i zaopatrzenia protetycznego;
- możliwość uczestnictwa w dofinansowanych szkoleniach zawodowych;
- możliwość uczestnictwa w terapii zajęciowej;
- turnusy rehabilitacyjne oraz usługi dla osób z niepełnosprawnością świadczone przez instytucje społeczne;
- prawo do ulg podatkowych, zasiłków i dodatków pieniężnych przewidzianych dla osób z niepełnosprawnością.
Wydawaniem orzeczeń o niepełnosprawności do celów pozarentowych zajmują się Powiatowe lub Miejskie Zespoły ds. Orzekania o Niepełnosprawności oraz – jako instytucje odwoławcze – Wojewódzkie Zespoły ds. Orzekania o Niepełnosprawności.
Pamiętaj, że orzeczenie o niepełnosprawności ZUS przekłada się na orzeczenie o stopniu niepełnosprawności. Oznacza to, że uprawnia Cię do takich samych ulg i innych przywilejów. Nie działa to jednak w drugą stronę – na podstawie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności nie możesz ubiegać się o rentę.
Orzeczenie o niepełnosprawności a legitymacja osoby niepełnosprawnej
Legitymacja ta jest dokumentem potwierdzającym status osoby z niepełnosprawnością, jej stopień oraz oznaczenie niepełnosprawności. Na jej podstawie możesz skorzystać z ulg lub dodatkowych uprawnień wynikających z innych przepisów np. uchwał rad miejskich. Orzeczenie o niepełnosprawności wraz z legitymacją uprawniają Cię dodatkowo m.in. do ulgowych biletów wstępu do zabytków, placówek kultury i obiektów sportowych. Niestety, legitymacja nie jest wydawana z urzędu wraz z odpowiednim orzeczeniem. Musisz się o nią starać w osobnym postępowaniu – jest ono prowadzone przez inny organ niż ten, który wydaje orzeczenia o niepełnosprawności do celów pozarentowych. Do wydania legitymacji uprawniony jest starosta. Do wniosku o wydanie musisz dołączyć kserokopię dokumentu poświadczającego niepełnosprawność lub stopień niepełnosprawności, a także wskazania do ulg i uprawnień.
