Niedowłady są jednymi z najczęstszych powikłań po udarze mózgu. To jedno- albo dwustronne osłabienie siły mięśniowej u każdego pacjenta występuje z różnym natężeniem i ma charakter mniej lub bardziej długotrwały. Dlatego też proces leczenia niedowładów po udarze mózgu u każdego chorego będzie przebiegał inaczej. Ogólne metody leczenia – farmakologiczne czy fizjoterapeutyczne – pozostają podobne, ale inna jest intensywność terapii, jej czasochłonność, a także rokowania co do powrotu do sprawności. Zobacz, jak powinna przebiegać rehabilitacja niedowładów po udarze mózgu.
Czym jest niedowład?
Niedowład – jak już zostało wspomniane – to osłabienie siły mięśni w kończynach, w wyniku czego znacznie ograniczona jest ich ruchomość i sprawność. Nie jest to porażenie, czyli całkowita utrata kontroli nad mięśniami, ale może się zdarzyć, że niedowład po udarze mózgu niemal całkowicie uniemożliwia poruszanie kończyną.
Przyczyną niedowładów są uszkodzenia neuronów ruchowych sterujących układem ruchu. Mogą one ulec uszkodzeniu na poziomie: mózgu, rdzenia kręgowego, nerwów obwodowych i mięśni. Co oczywiste, do niedowładów po udarze dochodzi w wyniku uszkodzenia mózgu.
Jakie są rodzaje niedowładów po udarze mózgu?
Po udarze mózgu chory najczęściej musi borykać się z następującymi rodzajami niedowładów:
- tetraparezą – powstaje ona w wyniku uszkodzenia pnia mózgu i obejmuje wszystkie kończyny;
- niedowładem połowiczym – dotyczy tylko jednej strony ciała;
- niedowładem spastycznym – w jego przebiegu występują wzmożone napięcia mięśniowe oraz wzmocnienie ruchów głębokich, a jego powstanie spowodowane jest uszkodzeniem dolnego neuronu ruchowego; na szczęście niedowład ten rozwija się powoli i zwykle dość łatwo poddaje się rehabilitacji;
- miastenia – u chorego obserwowane jest szybsze męczenie się mięśni; oprócz kończyn miastenia może dotknąć także mięśni twarzy; pacjenci po udarze mózgu często borykają się z opadającymi powiekami, zmianą rysów twarzy czy problemami z mówieniem.
Niedowłady po udarze najczęściej pojawiają się krzyżowo, tzn. uszkodzenie prawej półkuli mózgu powoduje niedowład lewej części ciała i na odwrót. Jeśli natomiast dojdzie do niedowładu strony dominującej, bardzo często pojawiają się także zaburzenia mowy.
Niedowład po udarze mózgu – leczenie
Każdy niedowład wskazuje na zaburzenia pracy układu nerwowego i jest bezdyskusyjnym powodem do natychmiastowej konsultacji lekarskiej. Najbardziej niepokojące są niedowłady postępujące bardzo szybko (nawet w ciągu kilku minut), gdyż to właśnie one najczęściej wskazują na udar mózgu. W takiej sytuacji nierzadko towarzyszą im zaburzenia widzenia, zaburzenia świadomości czy śpiączka.
Farmakologiczne leczenie niedowładów po udarze mózgu zwykle polega na zmniejszeniu spastyczności mięśni. W trakcie terapii pacjentowi podaje się leki zmniejszające napięcie tkanki mięśniowej. Nie tylko są one pomocne w łagodzeniu bólów, ale też ułatwiają i przyspieszają proces rehabilitacji. To właśnie rehabilitacja jest podstawą leczenia niedowładów po udarze mózgu. Odpowiednio dobrana i szybko przeprowadzona terapia nierzadko umożliwia pełny powrót do sprawności, a w dużej części przypadków – osiągnięcie pewnego poziomu samodzielności.
Rehabilitacja niedowładów po udarze opiera się na fizjoterapii oraz fizykoterapii (leczenia prądem, hydroterapii czy magnetoterapii). Niemniej duże uznanie zyskują również inne metody, np. terapia lustrzana czy torowanie nerwowo-mięśniowe. Wszystkie z nich skutecznie pomagają zlikwidować nieprawidłowe odruchy oraz wzmożone napięcie mięśniowe.
Warto wiedzieć, że niedowłady po udarze mózgu dotykają najczęściej te części ciała, które odpowiedzialne są za wykonywanie precyzyjnych ruchów. Niedowłady w większym stopniu dotyczą więc kończyn górnych i to na nich w dużej mierze skupia się rehabilitacja. Jej celem jest kolejno:
- zmniejszenie spastyczności i zwiększenie elastyczności mięśni;
- zwiększenie siły mięśniowej;
- zwiększenie zakresu ruchomości kończyn;
- zwiększenie precyzji wykonywanych ruchów.
Fizjoterapia po udarze mózgu może przyjmować zarówno charakter czynny, jak i bierny. Do tego drugiego zaliczają się przede wszystkim wykonywane przez fizjoterapeutę masaże czy ruchy kończyną bez użycia siły przez pacjenta. Zmniejszają one napięcia mięśni i zwiększają ruchomość stawów, dzięki czemu chory może później samodzielnie wykonywać ćwiczenia siłowe lub rozciągające. Leczenie niedowładów po udarze niedokrwiennym lub wylewie uzupełnia najczęściej terapia zajęciowa, która ukierunkowana jest na zwiększenie sprawności manualnej chorego.
Czas leczenia niedowładu po udarze mózgu, a także efekt rehabilitacji jest niestety trudny do przewidzenia, zwłaszcza w początkowym okresie choroby. Duże znaczenie ma nie tylko stopień niedowładu, ale także ogólny stan zdrowia pacjenta, jego zaangażowanie czy wcześniej przebyte choroby. Rehabilitacja niedowładów po udarze musi być zatem stale dostosowywana do czynionych przez pacjenta postępów. Proces ten może trwać wiele miesięcy, a niekiedy nawet do końca życia.
