Ruch to zdrowie – frazes powtarzany od lat, a który ma niebagatelne znaczenie w przypadku urazów i niepełnosprawności, np. po amputacji nogi. Wówczas ruch staje się faktycznie trampoliną do lepszego samopoczucia, poprawy sprawności, rekonwalescencji, rehabilitacji, ale też utrzymania prawidłowej wagi ciała, co staje się tym trudniejsze, im jesteśmy starsi, a nasz metabolizm zwalnia. Dlatego, mając na uwadze powyższe, koniecznie wprowadź w życie zestaw podstawowych ćwiczeń. Jakie ćwiczenia po amputacji nogi możesz wykonywać w domowym zaciszu? Na jaką aktywność warto postawić nacisk i czy rzeczywiście można się spodziewać rezultatów – a jeżeli tak, to jakich?
Rehabilitacja po amputacji nogi – czy mogę wykonywać ćwiczenia samodzielnie?
Zanim sobie odpowiemy na powyższe pytanie, należy się zastanowić, po co w ogóle potrzebne są ćwiczenia, rehabilitacja? Po tak poważnej operacji, jaką niewątpliwie jest amputacja kończyny w całości lub jej fragmentu, będziesz przez jakiś czas unieruchomiony. Ten brak jakiegokolwiek ruchu będzie miał przykre konsekwencje – spadnie Ci metabolizm, zaczniesz przybierać na wadzę, obniży się wydolność płuc, a mięśnie zaczną zanikać. Bóle fantomowe, która pojawiają się po amputacji to dolegliwości, które pojawiają się napadowo, przypominają pieczenie, szarpanie i piłowanie, które ustępuje. Aby zminimalizować skutki uboczne, zalecana jest rehabilitacja kikuta i jego tzw. hartowanie. Jeżeli jesteś bezpośrednio po amputacji nogi, to według zaleceń lekarskich warto wdrożyć rehabilitację jeszcze w szpitalu. Z pewnością będzie Ci towarzyszył rehabilitant czy też fizjoterapeuta, który pokieruje Cię w tych pierwszych ćwiczeniach i pomoże ustalić dalszy plan. Oczywiście początkowe ćwiczenia będą bardziej tymi na pokonanie tkliwości kikuta, jego wzmocnieniu, rozciąganiu mięśni i zapobieganiu przykurczom, do których jest tendencja u osób po amputacjach nogi. Będą to wszelkiego rodzaju podnoszenia kończyny, odwodzenie i przywodzenie, ćwiczenia izometryczne polegające na spinaniu poszczególnych grup mięśni. To również moment na ćwiczenia przeciwzakrzepowe.
Jak zapobiegać przykurczom? Jeżeli Twoja amputacja jest na poziomie uda, powinieneś unikać pozycji ze zgiętym stawem biodrowym. Tutaj sprawdzi się leżenie na plecach lub na boku. Amputacja na poziomie podudzia z kolei determinuje zakaz zginania nogi w stawie kolanowym.
Po tych wstępnych konsultacjach z fizjoterapeutą, warto kontynuować treningi pod okiem specjalistów. Doskonałym rozwiązaniem może być turnus rehabilitacyjny skierowany do osób po amputacjach, w trakcie którego nauczysz się masować kikuta, przesuwać granicę, a także prawidłowo chodzić w protezie (jeżeli taką już posiadasz). Gdy nabędziesz samodzielność w poruszaniu się, a turnus dobiegnie końca i wraz z nim zalecana rehabilitacja, teraz Twoja sprawność zależy od Ciebie! Po amputacji nogi warto prowadzić aktywny tryb życia, na miarę swoich możliwości. Pomogą w tym regularne ćwiczenia.
Ćwiczenia po amputacji kończyny dolnej – jak ćwiczyć w domu?
Można podzielić ćwiczenia na te, które warto wykonywać przed zaprotezowaniem oraz na te, które wykonasz w protezie. Drugim rozdzieleniem jest wysokość amputacji. Polecimy ćwiczenia, które możesz wykonać z amputacją na poziomie podudzia i takie, dedykowane dla osób po amputacji na poziomie uda.
Ćwiczenia bez protezy
Do pierwszej grupy ćwiczeń przed zaprotezowaniem, należy napinanie mięśnia pośladka i unoszenie bioder bez podnoszenia kończyn z podłogi. Połóż się na brzuchu na płaskim podłożu (mata do jogi sprawdzi się tu doskonale!) i staraj się napiąć mięśnie po stronie zdrowej, zachowanej kończyny. Wytrzymaj w tej pozycji kilka sekund (3-5) i rozluźnij mięśnie. Teraz spróbuj robić to z pośladkiem kończyny amputowanej. Powtórz ćwiczenie 10 razy i zrób 3-4 serie.
Następne ćwiczenie nie wymaga zmiany pozycji, zatem pozostań w pozycji leżącej na brzuchu. Po napięciu mięśni pośladka unieś zdrową kończynę Wytrzymaj chwilę i rozluźniając mięśnie opuść nogę. Teraz powtórz to samo ćwiczenie po drugiej stronie – stronie amputowanej kończyny. Zrób 10 powtórzeń w kilku seriach i przejdź do kolejnego zestawu ćwiczeń.
Usiądź na twardym podłożu, zachowując prawidłową, wyprostowaną pozycję ciała. W ręce chwyć piłkę, poduszkę lub butelkę z wodą. Wędruj od prawego kolana, poruszaj się po przekątnej unosząc wybrany przedmiot nad głowę po lewej stronie, Powtórz ćwiczenie dziesięciokrotnie, a następnie zmień strony i od lewego kolana zaczynając unoś piłkę nad prawe ramię. Istotną rolę grają tutaj mięśnie skośne brzucha oraz utrzymywanie kikuta płasko na ziemi, z delikatnym stykiem z podłożem. Wykonaj 3-4 serie po 10 powtórzeń na każdą stronę.
Kolejnym ćwiczeniem jest unoszenie bioder. Połóż się na płaskiej powierzchni, ugnij zachowaną kończynę w kolanie, a następnie napnij pośladek i mięśnie brzucha. Powoli unoś biodra. Jeżeli nie odczuwasz bólu w kikucie, możesz spróbować unieść go. Pozostań w tej pozycji 3-4 sekundy, po czym opuść biodra. Powtórz ćwiczenie od 8-10 razy.
Ćwiczenia z protezą
Czy wiesz na czym polega krok odstawno-dostawny? Zdrową kończyną dajesz krok w bok, a amputowaną nogę (w protezie) dostawiasz. Zrób tylko kroków ile pozwala Ci pomieszczenie, a następnie wróć – zacznij od protezy i dostawiaj zdrową nogę. W ten sposób ćwiczysz obciążenie protezy, co przyda się podczas długich spacerów i wspinaczki na górskie szczyty. Powtarzaj ćwiczenie 10 razy w 3-4 seriach.
Szalik, ręcznik lub pasek do spodni ułóż na podłodze. Postaraj się bardzo wolno zrobić przekrok przez przeszkodę. Zacznij od przekroku zdrową nogą, pozostawiając protezę przed linią. W następnym kroku przekrocz linię obiema nogami (najpierw zdrowa, dostawiamy protezę. Następnie wycofujemy protezę przed szalik, pasek, ręcznik, a następnie dostawiamy zdrową nogę.
Ćwiczenie w klęku podpartym. Podnosisz lewą nogę oraz jednocześnie prawą rękę. Przytrzymaj chwilę i opuść. Zmień stronę. Powtórz 10 razy w 3-4 seriach. Zwróć uwagę na powolne ruchy i napięcie mięśni pośladka i brzucha.
Do ćwiczeń możesz wykorzystać również krzesło. Ustaw stopy na szerokość siedziska, wyprostuj plecy i usiądź na krześle, lekko pochylając tułów do przodu. Podczas wykonywania siadu napnij mięśnie pośladków i brzucha. Wstań i powtórz ćwiczenie 10 razy.
Stań za krzesłem i oprzyj ręce o oparcie krzesła. Napnij mięśnie brzucha i powoli odprowadź nogę do tyłu. Na początku pozostań na stabilnej, zdrowej nodze i odwiedź protezę, następnie zmień nogi i przenieś ciężar na protezę, odwodząc nogę pozostałą (zdrową).
Czy wiesz już jak ćwiczyć po amputacji nogi? Jak widzisz, nie potrzebujesz ani sprzętu, ani zbyt wiele miejsca więc koniec wymówek! Dbaj o regularność ruchu, poprawność wykonywania ćwiczeń i bezpieczeństwo. Gdy w którymkolwiek momencie zaboli Cię kikut, przerwij ćwiczenie.
