Często niezabezpieczona głowa jest narażona na różnego rodzaju urazy, czy to w wyniku wypadków komunikacyjnych, pobicia, omdlenia, czy upadku z wysokości, np. ze schodów. Czasami poza niewielkim guzem i siniakiem nie ma żadnych przykrych konsekwencji, a czasami może się to skończyć dużo poważniejszymi uszkodzeniami, a nawet śmiercią. Istnieje wiele rodzajów urazów głowy, wśród których jest przede wszystkim wstrząśnienie i stłuczenie mózgu, krwiaki mózgu czy krwawienia podpajęczynkówkowe, rozlane uszkodzenie aksonalne, ale na końcu tej listy można wymienić niedotlenienie mózgu. Co to jest i jakie są jego przyczyny? Kiedy mówimy o chwilowym i lekkim niedotlenieniu mózgu, a kiedy mamy do czynienia z ciężkim niedotlenieniem? Czy niedotlenienie mózgu jest odwracalne? Postanowiliśmy przyjrzeć się pourazowym niedotlenieniu mózgu i wszystkich jego objawach oraz prognozach leczenia.
Co to jest niedotlenienie mózgu?
Patologie urazu czaszkowo-mózgowego dzieli się na pierwotne i wtórne. Na urazy pierwotne nie mamy wpływu, a należą do nich m.in. uszkodzenia tkanek miękkich, złamanie kości czaszki, krwiaki wewnątrzczaszkowe i wspomniane rozlane uszkodzenie aksonów, w wyniku wypadków, upadków i pobić. Do urazów wtórnych dochodzi w wyniku czynników ogólnoustrojowych, np. niedokrwienia i niedotlenienia, w wyniku których dochodzi do obrzęku mózgu, a w konsekwencji trwałego jego uszkodzenia. Wiele z tych zjawisk prowadzi do wzrostu ciśnienia śródczaszkowego, które powoduje rozszerzenie tętniczek mózgowych, prowadzić może do wzrostu ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Nie da się zapobiec uszkodzeniem pierwotnym, bowiem przydarzają się nagle, nieplanowanie, natomiast można przeciwdziałać przyczynom wtórnego uszkodzenia mózgu, poprzez poprawne postępowanie z chorym, od zapewnienia drożności dróg oddechowych, zapewnienia dobrego utlenowania krwi, zwalczania wstrząsu, aż do wczesnego rozpoznania i usunięcia krwiaka.
Częstym urazem głowy jest również niedotlenienie mózgu, definiowane jest fachowo „jako stan, w którym ilość tlenu w mózgu spada poniżej poziomu, który jest niezbędny do jego funkcjonowania”. Wyróżnia się 6 typów niedotlenienia:
- całkowite niedokrwienie zwane zawałem mózgu wynikające z ogólnego lub ogniskowego zatrzymania mózgowego krążenia krwi;
- niedotlenienie częściowe – jest to zmniejszenie przepływu krwi w mózgu o charakterze ogólnym lub miejscowym;
- niedotlenienie anoksyczne – będącego efektem zbyt małego utlenowania krwi tętniczej;
- niedotlenienie hipoksemiczne – wynika ono z obniżonego ciśnienia cząstkowego tlenu we krwi tętniczej;
- niedotlenienie anemiczne – spowodowane zbyt małą ilością hemoglobiny, odpowiedzialnej za przenoszenie tlenu;
- niedotlenienie histotoksyczne – to efekt wadliwego działania układów enzymatycznych.
Przyczyny niedotlenienia mózgu są rozmaite. Najczęściej są to nieleczone lub nieodpowiednio zdiagnozowane konsekwencje urazów pierwotnych, do których doszło nawet w dalekiej przeszłości. Jeżeli chodzi o inne czynniki, należy tu wymienić przewlekłe choroby, które wzmagają wysokie ciśnienie wewnątrzczaszkowe, np. cukrzyca, choroby serca (uszkodzenia zastawek, migotanie przedsionków), krążenia (zawał serca, krwotok, migotanie komór) i zespół bezdechu sennego. Do niedotlenienia mózgu może dojść, np. podczas zatrzymania krążenia, anemii, niedrożności dróg oddechowych (zapalenie płuc, odma opłucnowa) lub utonięcia.
Badania dowodzą, że do właściwego funkcjonowania mózgu, niezbędne jest 3,3 ml dotlenionej krwi na każde 100g tkanki mózgowej. Bez takiej ilości krwi nie jesteśmy w stanie przeżyć dłużej niż 4 minuty. Tutaj właśnie zmierzamy do rozróżnienia, kiedy należy mówić o chwilowym niedotlenieniu mózgu, a jaki czas braku dostępu do tlenu może być tragiczny w skutkach. Jeżeli niedotlenienie mózgu trwa mniej niż 1 minutę, mówimy o chwilowej niedyspozycji. Natomiast każde zatrzymanie dopływu tlenu do kory mózgowej, które wyniesie 4-6 minut, określane jest ciężkim niedotlenieniem mózgu.
Jakie są objawy niedotlenienia mózgu?
Objawy niedotlenienia mózgu mogą być nagłe, w wyniku przebytego urazu i wówczas wśród objawów lekkiego niedotlenienia mózgu wymienić należy:
- zawroty i ból głowy,
- zaburzenia poznawcze,
- zaburzenia równowagi i ,
- posinienie twarzy.
W poważniejszych stadiach mogą pojawić się drgawki lub śpiączka.
Jeżeli cierpisz na cukrzycę lub choroby krążenia, to powinny Cię zaniepokoić pojawiające się problemy z koncentracja i pamięcią, a wręcz zaniki pamięci po niedotlenieniu mózgu, nadmierna senność, poczucie przemęczenia. Alarmujące powinny być również mdłości i wymioty.
Skutki niedotlenienia mózgu mogą prowadzić do obniżenia jakości życia, trwałej niepełnosprawności lub śmierci. Tym, co powinno być wskazaniem do konsultacji lekarskiej jest utrata przytomności i widzenia, nagłe zaburzenia równowagi, zawroty głowy. Po długim niedotlenieniu może dojść do zaburzeń pracy obszarów w mózgu, które są odpowiedzialne za kontrolę mięśni, równowagę czy mowę.
Niedotlenienie – jak leczyć?
Urazy czaszkowo-mózgowe niosą za sobą przykre konsekwencje. Podaje się, że związane są z największą śmiertelnością wśród urazów jakiegokolwiek innego narządu i trzecim w kolejności czynnikiem śmierci w ogóle (po zawałach serca i nowotworach). Ulega im od 200/100 tysięcy rocznie. W wyniku urazów, wskazuje się liczbę zgonów na 15-30/100 tysięcy ludności w ciągu roku. Jest to najczęstsza przyczyna śmierci u najmłodszych – noworodków i dzieci. Aby nie dopuścić do najczarniejszego scenariusza, warto wdrożyć kilka sprawdzonych działań zapobiegającym rozwinięciu się urazu wtórnego.
Pierwsza pomoc przy niedotlenieniu mózgu polega na jak najszybszym podaniu pacjentowi tlenu lub rozpocząć sztuczne oddychanie i masaż serca. W momencie, kiedy stan chorego jest stabilny konieczna jest odpowiednio dobrana rehabilitacja. Gdy osoba przeżyje niedotlenienie mózgu konieczna będzie rehabilitacja całego ciała, bowiem doszło do uszkodzenia neuronów odpowiedzialnych za pełnienie ważnych funkcji w organizmie (np. koordynacja ruchu, kontrola napięcia mięśni) obumierają. Na szczęście mózg jest narządem neuroplastycznym, dlatego też odpowiednie ćwiczenia rehabilitacyjne oraz regularne korzystanie z komory hiperbarycznej pozwalają na tworzenie nowych obwodów neuronalnych, mających przejąć zadania tych uszkodzonych w trakcie niedotlenienia. Leczenie i rehabilitacja powinna przebiegać pod okiem specjalistów.
Zastanawiasz się, czy niedotlenienie mózgu jest odwracalne? Powrót do zdrowia po niedotlenieniu jest możliwy, ale zależy od prawidłowo prowadzonej rehabilitacji, osobistych predyspozycji pacjenta i jego możliwości fizycznych. Natomiast, musisz mieć na uwadze, że przy długotrwałej, postępującej chorobie, która stała się przyczyną niedotlenienia oraz niewłaściwym postępowaniu w pierwszej fazie leczenia, a także w sytuacji, gdy niedotlenienie trwało te krytyczne 4-6 minut, to nawet jeśli chory zostanie podłączony do tlenu, zmiany w mózgu będą nieodwracalne.
