Zdarzyło Ci się stracic równowagę? A może nie mogłeś skoordynować ruchu ręka-noga? Dla osób po urazie głowy to może być codzienność. Urazy głowy, a dokładniej urazy czaszkowo-mózgowe (TBI – ang. Traumatic Brain Injury), są jednym z najpoważniejszych problemów neurologicznych we współczesnej medycynie. Ich skutki mogą być długotrwałe i znacząco ograniczać jakość życia pacjenta – zarówno pod względem funkcjonalnym, jak i społecznym. Jednymi z najczęściej występujących objawów po TBI są zaburzenia równowagi oraz koordynacji ruchowej. Odpowiednio zaplanowana i prowadzona fizjoterapia stanowi kluczowy element procesu powrotu do sprawności i samodzielności. Jakie działania warto podjąć? Do kogo się udać? Jakie terapie warto podjąć?
Zaburzenia równowagi i koordynacji po urazach głowy
Czym jest ta równowaga i jakie objawy powinny nas zaniepokoić? Równowaga ciała to efekt precyzyjnej współpracy wielu układów: przedsionkowego (błędnik), proprioceptywnego (czucie głębokie), wzrokowego oraz centralnego układu nerwowego. Uraz głowy może zakłócić funkcjonowanie każdego z tych systemów, szczególnie jeśli doszło do uszkodzenia móżdżku, pnia mózgu, czy płatów czołowych odpowiedzialnych za planowanie i kontrolę ruchu.
Zaburzenia te manifestują się m.in. niepewnym chodem, trudnością w utrzymaniu postawy stojącej, chwianiem się, a nawet upadkami. Wpływają na codzienne funkcjonowanie pacjenta, uniemożliwiając samodzielność i pogarszając jego stan psychiczny.
Rola fizjoterapii w powrocie do sprawności
Martwisz się oznakami braku równowagi lub jej zaburzeniami? Niepotrzebnie! Fizjoterapia neurologiczna u pacjentów po TBI ma na celu nie tylko odbudowę funkcji motorycznych, ale także reedukację wzorców ruchowych i przywracanie stabilności. Do najczęściej stosowanych metod należą:
- Trening równowagi i stabilizacji posturalnej – z wykorzystaniem podłoży niestabilnych (np. platform stabilometrycznych, piłek terapeutycznych) i zadań funkcjonalnych.
- Terapia metodą PNF (Proprioceptive Neuromuscular Facilitation) – wspomagająca integrację wzorców ruchowych i propriocepcji.
- Metoda NDT-Bobath – indywidualna praca z pacjentem bazująca na jego potrzebach funkcjonalnych.
- Ćwiczenia chodu i koordynacji – często na bieżni, z wykorzystaniem wsparcia terapeuty lub systemów odciążających.
Fizjoterapeuta prowadzący terapię powinien mieć świadomość neuroplastyczności mózgu – zdolności do reorganizacji i tworzenia nowych połączeń nerwowych, nawet po urazie. Kluczowa jest tu systematyczność, odpowiedni poziom trudności zadań oraz ich progresja.
Dowody skuteczności – co mówi literatura?
Wiele badań jednoznacznie potwierdza skuteczność fizjoterapii w przywracaniu równowagi i koordynacji u pacjentów po urazach głowy. Skale oceny funkcjonalnej, takie jak Berg Balance Scale (BBS), Timed Up and Go (TUG), czy Functional Gait Assessment (FGA), wykazują znaczące postępy w parametrach motorycznych już po kilku tygodniach intensywnej rehabilitacji.
Na przykład badanie opublikowane w Archives of Physical Medicine and Rehabilitation wykazało, że pacjenci z przewlekłymi skutkami urazów czaszkowo-mózgowych osiągali istotne postępy w prędkości chodu i mobilności po intensywnym treningu ruchowym, co przekładało się na większą niezależność w codziennym życiu (Fritz et al., 2014) [DOI: 10.1016/j.apmr.2014.04.006].
Z kolei Physical Therapy Theory and Practice opublikowało wyniki, które pokazują, że odpowiednio dobrane interwencje fizjoterapeutyczne pozwalają na korekcję deficytów posturalnych i koordynacyjnych nawet u pacjentów z łagodnym lub umiarkowanym TBI (Perkins et al., 2015) [DOI: 10.3109/09593985.2014.945674].
Inne badanie — tym razem z Experimental Brain Research — udowodniło, że intensywna terapia przy użyciu treningu na eliptyku wpływa nie tylko na poprawę zdolności motorycznych, ale także na funkcje poznawcze i zachowania neuropsychologiczne pacjentów z przewlekłym TBI (2016) [DOI: 10.1007/s00221-016-4630-8].
Warto również wspomnieć o nowszych podejściach, takich jak połączenie stymulacji elektrycznej z treningiem na rowerze stacjonarnym i ćwiczeniami wstawania, które również przynoszą efekty w poprawie równowagi i mobilności (Afzali et al., 2021) [DOI: 10.1016/j.amsu.2021.103122].
Podsumowując, rehabilitacja neurologiczna ukierunkowana na równowagę i koordynację znacząco zmniejsza ryzyko upadków, poprawia jakość życia, wspiera niezależność pacjentów oraz zmniejsza obciążenie systemu opieki zdrowotnej poprzez ograniczenie konieczności hospitalizacji.
Wskazówki i potrzeby pacjentów – głos praktyki
Pacjenci oraz ich bliscy wskazują na konkretne potrzeby w zakresie rehabilitacji i motywacji:
- częstsze cykliczne spotkania z informacją zwrotną,
- pozytywne wzmacnianie i zauważanie małych sukcesów,
- mniej kontroli i mikrozarządzania,
- przejrzystość systemu nagród i docenianie wysiłku,
- realna otwartość na sugestie, również anonimowe.
Te elementy, choć nie są stricte medyczne, w praktyce budują zaufanie do procesu terapeutycznego i wzmacniają zaangażowanie pacjenta w powrót do sprawności.
Rehabilitacja pacjentów po urazach głowy nie może ograniczać się jedynie do ćwiczeń fizycznych – musi obejmować pełne zrozumienie ich sytuacji, lęków i celów. Fizjoterapia, szczególnie ta ukierunkowana na równowagę i koordynację, stanowi fundament odzyskania niezależności i jakości życia.
Dla specjalistów oznacza to potrzebę interdyscyplinarnej współpracy i indywidualizacji podejścia. Dla pacjentów – nadzieję na realny powrót do sprawności. A dla systemu – konieczność inwestycji w profesjonalne i długofalowe programy rehabilitacyjne.
W Fundacji Moc Pomocy każda osoba po urazie głowy może liczyć na nasza pomoc. Mamy kilkuletnie doświadczenie w opiece nad osobami z podobnymi dolegliwościami. I wiesz co? Wiemy, że podjęte wspólnie działania przynoszą naszym podopiecznym ulgę i radość z zauważalnych postępów! Jeżeli potrzebujesz pomocy, zadzwoń lub napisz do nas!
Kontakt
- Rafał Mikołajczyk - Opiekun podopiecznych
- +48 881 035 005
- rafal.mikolajczyk@fundacjamocpomocy.pl
Zostaw swój numer a opiekun programu skontaktuje się z Tobą najszybciej jak to możliwe
