Rodzaje amputacji kończyny dolnej i górnej. Jaki wpływ na zaprotezowanie ma poziom amputacji?
Czy zastanawiałeś się kiedyś, dlaczego lekarze dokonują amputacji kończyn w konkretnym miejscu? Czy wysokość amputacji ma wpływ na codzienne funkcjonowanie? Czy miejsce amputacji ma znaczenie dla protetyka? W przypadku konieczności przeprowadzenia zabiegu amputacji uwzględnia się przyczynę oraz zakres amputacji, czyli tak zwany poziom amputacji kończyny dolnej lub górnej. Nierzadko też uwzględnia się dalszą perspektywę zaprotezowania, dlatego pomocna może być opinia protetyka, który doradzi rozwiązanie ułatwiające jak najszybszy powrót do sprawności z wykorzystaniem protezy.
Rodzaje amputacji nogi – poziomy amputacji
Na pewno słyszałeś pojęcie „amputacja nogi”, ale czy rozpoznajesz miejsca określane „amputacją z wyłuszczeniem”? W medycznej literaturze, w rozpoznaniu i rekomendacjach lekarskich można znaleźć kilka rodzajów amputacji każdej z kończyn. Chcielibyśmy rozpocząć analizę rodzajów amputacji od kończyny dolnej, wyróżnia się:
- amputację stopy– która obejmuje zarówno odjęcie palców, jak i śródstopia aż po amputację w obrębie stepu. Lekarze definiują aż 12 poziomów amputacji w obrębie stopy! Jest to popularna wysokość operacji, bowiem najczęstszymi przyczynami amputacji na tym poziomie jest zaawansowana stopa cukrzycowa, która nieleczona może prowadzić do śmierci. Tutaj warto dodać, że ze względu na postępującą chorobę cukrzycową może dojść do konieczności reamputacji, czyli ponownej amputacji w obrębie stopy lub nawet podudzia.
- amputacja podudzia – bazuje na przecięciu kości piszczelowej i strzałkowej. W przypadku amputacji podudzia najczęstszą przyczyną są konsekwencje wypadków drogowych i urazów sportowych. Jak wiemy z powyższego akapitu, jest to też miejsce amputacji zaawansowanego stadium zespołu stopy cukrzycowej.
- wyłuszczenie w stawie kolanowym– polega na przecięciu stawu kolanowego i odjęciu podudzia, zachowując naturalne zakończenie kości udowej. Do odjęcia kończyny dolnej na tym poziomie najczęściej dochodzi w skutek powikłań pourazowych lub wad wrodzonych w obszarze podudzia.
- amputacja uda– polega na przecięciu kości udowej na jednym z 3 poziomów długości kikuta kończyny. O krótkim kikucie uda mówimy, gdy zachowana część uda stanowi nie więcej niż 35% długości, kikut uda średniej długości dotyczy amputacji na poziomie 35-60% długości kości, natomiast o długim kikucie kończyny dolnej uda mówimy, gdy zachowano 60% długości kości udowej. Determinantem amputacji na poziomie uda są urazy, ale takiej amputacji kończyny pacjenci są poddawani w wyniku przebiegu choroby onkologicznej.
- wyłuszczenie w stawie biodrowym – polega na oddzieleniu dwóch sąsiadujących kości, czyli odjęciu kończyny na poziomie stawu biodrowego. Do zabiegu amputacji kończyny na tej wysokości dochodzi w wyniku rozległego urazu (po wypadku motocyklowym, w kontakcie z pociągiem itp.) lub postępującej choroby nowotworowej.
- hemipelvektomia– najbardziej zaawansowana operacja dolnej części ciała obejmuje amputację kończyny wraz z częścią miednicy do kości krzyżowej. Dochodzi do niej najczęściej na skutek zmian nowotworowych i prowadzi do resekcji miednicy i talerza biodrowego. Jest to najtrudniejszy poziom amputacji bo obejmuje ogromny obszar ciała, ale też jest bardzo trudny w zaprotezowaniu. Nasi podopieczni decydują się na protezy biodrowe lub chodzenie o kulach, bez wsparcia protetycznego. Nierzadko pacjenci korzystają z wózka.
Poziomy amputacji kończyny górnej, czyli rodzaje amputacji ręki
Z kolei w przypadku kończyny górnej, mówimy o kilku rodzajach amputacji:
- wyłuszczenie w stawie łokciowym bądź barkowym (w tych przypadkach dochodzi do rozdzielenia kości, bez konieczności ich przecięcia. Amputacja na tym poziomie ręki to wynik najczęściej choroby nowotworowej lub wypadku komunikacyjnego/w czasie pracy (w zakładzie produkcyjnym, w rolnictwie).
- amputację na poziomie ramienia – czyli w sytuacji, gdy przecięta zostaje kość ramienna, przeprowadza się w wyniku wypadku komunikacyjnego lub wciągnięcia ręki w praskę.
- na poziomie przedramienia, gdy dochodzi do przecięcia kości promieniowej i łokciowej. Taki poziom amputacji jest powszechny w wyniku wypadków rolniczych, w kontakcie z różnego rodzaju maszynami, w wyniku urazu.
- wyłuszczenie w stawie promieniowo-nadgarstkowym – analogicznie do wyłuszczenia w stawie łokciowym, gdy amputacja pozwala zachować naturalne zakończenie kości przedramienia. Powodów amputacji ręki może być wiele, ale do najpopularniejszych należą urazy w pracy (najczęściej w rolnictwie), urazy w wyniku wypadków komunikacyjnych, ale też w skutek odmrożeń.
- w obrębie ręki mamy do czynienia z amputacją fragmentu palców, jednego palca lub kciuka w wyniku przytrzaśnięcia drzwiami, zmiażdżenia, odcięcia podczas prac polowych i na produkcji. Taką definicję można tez odnieść do amputacji całej ręki.
Zaprotezowanie po amputacji – jaka proteza sprawdzi się najlepiej?
Poziom amputacji kończyny ma istotny wpływ na proces zaprotezowania. Wybór odpowiedniej protezy zależy od wielu czynników, w tym od miejsca, na którym nastąpiła amputacja. Co jeszcze jest uwzględniane? Oto kilka czynników:
Stopień amputacji
Im wyższy poziom amputacji, tym generuje koszty i konieczność stosowania nowoczesnych rozwiązań. Na przykład, amputacja poniżej kolana wymaga zastosowania protezy transtibialnej (mocowanej na kikut podudzia, ze stawem skokowym i dynamiczną stopą), podczas gdy amputacja powyżej kolana może wymagać protezy transfemoralnej (uwzględniającej staw kolanowy oraz mocowanie biodrowe). Im wyżej jest amputacja, tym bardziej skomplikowany, zaawansowany technologicznie i kosztowny jest model protezy.
Długość resztki kończyny
Długość resztki kończyny po amputacji ma wpływ na sposób mocowania protezy. Jeśli resztkowa kończyna jest wystarczająco długa, może być możliwe zastosowanie protezy, która jest mocowana za pomocą osiowego nacisku lub systemu próżniowego (najczęściej spotykana). Jeśli resztkowa kończyna jest krótsza, może być konieczne zastosowanie protezy z zaczepem zewnętrznym lub płytką uciskową.
Zdolności funkcjonalne i preferencje pacjenta
Zdolności funkcjonalne pacjenta oraz jego preferencje i cele mają również wpływ na wybór odpowiedniej protezy. Niektóre protezy są bardziej odpowiednie dla osób aktywnych fizycznie, wówczas ich wytrzymałość jest znacznie wyższa, podczas gdy inne są bardziej przystosowane do codziennych czynności i tutaj stawia się na modele o niższej wadze, o mniejszym zakresie ruchu i dynamice.
Warunki fizyczne
Czynniki, które należy wziąć pod uwagę to m.in. stan skóry, zdolność do chodzenia i ogólny stan zdrowia. To wszystko może mieć wpływ na wybór protezy i ewentualne modyfikacje (obkurczenie mięśni, zmiana obwodów kikuta, rany/wrażliwości w obrębie kikuta).
W każdym przypadku proces zaprotezowania jest indywidualnie dostosowywany do potrzeb pacjenta oraz możliwości, z uwagi na ograniczenia i wysokość amputacji kończyny. Osoba odpowiedzialna za zaprojektowanie i dostosowanie protezy (np. protetyk) będzie współpracować z pacjentem, aby wybrać najodpowiedniejszą opcję w zależności od poziomu amputacji i innych czynników (kosztów, obciążenia, poziomu aktywności życiowej, chęci uprawiania sportów itd.).
