Protezy kończyn to zaopatrzenie ortopedyczne umożliwiające powrót do samodzielności i maksymalnej sprawności osobom po amputacji. Ich rolą jest przywrócenie naturalnego wyglądu, pionizacja oraz możliwości poruszania się. Aby jednak proteza spełniała swoje funkcje, musi być indywidualnie dopasowana do potrzeb konkretnej osoby. Czym powinna charakteryzować się dobrej jakości proteza oraz jak uzyskać dofinansowanie do jej zakupu?
O wyzwaniach, jakie czekają osoby po amputacji kończyn, rodzajach i właściwościach protez oraz możliwościach zdobycia wsparcia finansowego na ich zakup rozmawiamy z Arielem Zielonką, fizjoterapeutą oraz specjalistą w dziedzinie protezowania we wrocławskiej pracowni protetyczno-ortopedycznej Orto-Pes. Pytania zadaje Bartosz Kaczmarek, Manager Rehabilitacji w programie Po Amputacji.
Bartosz Kaczmarek: Amputacja kończyny to operacja ratująca życie, wykonywana najczęściej w wyniku nieszczęśliwych wypadków, czy powikłań chorób przewlekłych. Pomimo, że skutkuje wizualnymi zmianami w ciele człowieka i jest ostatecznością w leczeniu, to pierwszy krok na drodze do odzyskania niezależności. Warunkiem maksymalnie szybkiego oraz efektywnego powrotu do normalnego życia jest rehabilitacja, determinacja w działaniu oraz dobrej jakości proteza kończyny.
Ariel Zielonka: Zgadza się. Pomimo, że proteza umożliwia powrót do normalnego życia, to jednak warto mieć na uwadze, że samoistnie nie posiada ona mocy sprawczej. Aby więc z powodzeniem służyła swojemu użytkownikowi, to on musi nią odpowiednio pokierować, a więc być przygotowany do życia z protezą. Przygotowanie to obejmuje zarówno postępowanie przed zaprotezowaniem, jak i po nim. Te pierwsze, od którego zależeć będzie m.in. funkcjonalność protezy oraz komfort korzystania z niej obejmuje przede wszystkim: wstępne uformowanie i zahartowanie kikuta, pozbycie się możliwych przykurczy w stawach, wzmocnienie ogólnej kondycji fizycznej oraz pozostałej, drugiej kończyny. Po zaprotezowaniu ważne jest natomiast poznanie protezy i jej możliwości, obycie się z nią oraz nauka jej posługiwania w różnych warunkach. Wszystko rozpoczyna się od małych kroczków, które początkowo mogą wydawać się trudne, podobnie jak każda inna, nowa rzecz, której musimy się nauczyć. Dlatego niezwykle ważne są konsekwencja w działaniu oraz cierpliwość. To one wynagrodzą bowiem pacjenta, przywracając mu samodzielność oraz umiejętność dostosowania się do wyzwań życia codziennego.
Bartosz Kaczmarek: Nowoczesne, modularne protezy kończyn umożliwiają zastosowanie ich na wszystkich wysokościach przeprowadzonej amputacji. Ponadto, zapewniają lepszy komfort użytkowania oraz korzystniejsze odwzorowanie naturalnego wyglądu kończyny (w porównaniu z tzw. protezami skorupowymi), przez co pozwalają na szybszy powrót do normalnego życia. Jakie są rodzaje protez modularnych, czym się różnią oraz jak wygląda proces ich dopasowania pod konkretne potrzeby pacjenta?
Ariel Zielonka: W pracowni protetyczno-ortopedycznej Orto-Pes, w której pracuję powstają modularne protezy kończyn stosowane po amputacjach na różnych wysokościach. W przypadku kończyn dolnych są to protezy uda, podudzia oraz przy wyłuszczeniu w stawie, górnych – protezy ramienia i przedramienia, a także protezy kosmetyczne, które wykonuje się w celu uzupełnienia ubytków utraconych części ciała, łudząco przypominające zdrową kończynę.
Aby proteza w pełni spełniała potrzeby pacjenta, musi być wykonana poprzez zastosowanie indywidualnych rozwiązań. Inaczej bowiem będzie korzystała z niej osoba młoda i aktywna, a inaczej senior borykający się z licznymi chorobami. Wszystkie elementy dobieramy do potrzeb, oczekiwań oraz aktualnych możliwości fizycznych pacjenta. W naszej pracowni, protezy wykonujemy na podstawie wywiadu, przeprowadzonych pomiarów oraz odpowiedniego gipsowego negatywu. Zazwyczaj odbywa się to w okresie do dwóch tygodni od pobrania miary. Po tym czasie przechodzimy do pierwszych jej przymiarek oraz dopasowania do osobistych potrzeb – ustawiamy wówczas optymalną długość, właściwy kąt stopy, wyprofilowanie leja itp.
Bartosz Kaczmarek: Mając świadomość, że zakup dobrej jakości protezy wiąże się z koniecznością poniesienia znacznych wydatków, w ramach programu Po Amputacji, obok konsultacji ze specjalistami z różnych dziedzin oraz edukacją, naszych uczestników wspieramy również poprzez możliwość dołączenia do grona beneficjentów Fundacji Moc Pomocy. Jej misją jest pomoc w zebraniu funduszy na zakup zaopatrzenia protetycznego oraz rehabilitację. Arielu, jakie są możliwości uzyskania dodatkowego wsparcia finansowego na zakup protezy?
Ariel Zielonka: Jest kilka źródeł i możliwości finansowania protez kończyn w naszym kraju. Tym pierwszym są środki NFZ, kolejnym jest PFRON który za pośrednictwem PCPR lub MOPS wspiera pacjenta w uzyskaniu troszkę lepszej protezy. Na końcu wymienię pilotażowy program PFRONU’u „Aktywny Samorząd” dla osób w wieku aktywności zawodowej.
Bartosz Kaczmarek: W nawiązaniu do tej ostatniej możliwości uzyskania wsparcia, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) podał datę rozpoczęcia wnioskowania o dofinansowanie na zakup lub serwis protez kończyn w ramach pilotażowego programu “Aktywny Samorząd 2021”. Jak z Twojego doświadczenia wygląda proces ubiegania się o wsparcie, kto może z niego skorzystać, oraz czym wyróżnia się tegoroczna edycja programu?
Ariel Zielonka: Już 1 marca rozpoczyna się nabór wniosków o dofinansowanie do zakupu nowoczesnej protezy kończyn bądź utrzymania sprawności technicznej już posiadanej. Celem programu jest eliminacja bądź ograniczenie barier, które miałyby powstrzymywać osoby z niepełnosprawnościami przed uczestnictwem w życiu społecznym i zawodowym oraz poszerzaniem wiedzy edukacyjnej. Dlatego starać się o nie mogą osoby, które ukończyły 18. rok życia, z orzeczonym stopniem niepełnosprawności, zatrudnione lub w wieku aktywności zawodowej. Zaznaczam, że kobiety, które ukończyły 60 lat, a mężczyźni – 65, muszą być osobami zatrudnionymi lub aktywnie prowadzić własną działalność gospodarczą bądź rolniczą.
W praktyce wygląda to tak, że osoba z amputowaną kończyną, po złożeniu wniosku oraz kompletu dokumentów, zobowiązana jest do wizyty u eksperta PFRON (lub po złożeniu odpowiedniego wniosku konsultacji z nim we własnym domu), który ocenia stan kikuta, przygotowanie do zaprotezowania oraz gotowość do podjęcia pracy po nabyciu nowoczesnej protezy. Jeżeli, w ocenie specjalisty, wszystkie te warunki zostaną spełnione i wyda on pozytywną opinię, to osoba wnioskująca będzie musiała po nabyciu zaopatrzenia ponownie stawić się u przedstawiciela PFRON, który potwierdzi zgodność wykonanej protezy do przedstawionej przez niego oferty oraz oceni jej efektywność.
Z doświadczenia wiem, że naprawdę warto zainwestować swój czas i energię na przygotowanie wniosku oraz należyte skompletowanie wymaganych dokumentów. Szczególnie, że w tym roku kwoty dofinansowań są jeszcze wyższe niż w latach ubiegłych. Przykładowo, na nowoczesną protezę podudzia w 2021 roku można uzyskać aż 18.000zł wsparcia, co jest kwotą aż o 4.000zł wyższą w stosunku do roku poprzedniego.
Bartosz Kaczmarek: Arielu, w swojej wypowiedzi podkreślasz, że dofinansowanie można uzyskać wyłącznie na nowoczesną protezę kończyny. Nowoczesna, czyli jaka?
Ariel Zielonka: Według założeń programu jest to proteza na III poziomie jakości, a więc taka która uniezależnia pacjenta od otoczenia oraz umożliwia mu podjęcie aktywności zawodowej. To proteza z precyzyjnymi elementami mechanicznymi oraz nowoczesnym zawieszeniem kikuta (także z wykorzystaniem technologii silikonowej) oraz bardzo dobrym wykończeniem kosmetycznym.
Bartosz Kaczmarek: Jak w takim razie złożyć wniosek, oraz jakie dokumenty należy przygotować, aby został on rozpatrzony pozytywnie?
Ariel Zielonka: Możliwości jest kilka, jednak w obliczu panującej aktualnie pandemii koronawirusa zaleca się, aby skorzystać z drogi elektronicznej, jaką umożliwia System Obsługi Wsparcia Finansowego (SOW). Uczulam jednak, że w tym celu należy posiadać Profil Zaufany lub podpis elektroniczny. Inne sposoby to skorzystanie z pośrednictwa Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej (MOPS) lub Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie (PCPR).
Poza podaniem aktualnych danych, bardzo ważne jest szczegółowe uzasadnienie ubiegania się o dofinansowanie wraz z dokładną charakterystyką protezy, na którą chce się uzyskać wsparcie. Zwracam uwagę, aby pochylić się nad właściwym opisaniem powodów nabycia danego zaopatrzenia, mając na uwadze cel, jaki dzięki niemu ma zostać osiągnięty oraz należyte uzasadnienie jego wysokich kosztów.
Wśród wymaganych dokumentów jest konieczność załączenia zaświadczenia od lekarza specjalisty oraz ważnego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Ponadto, trzeba posiadać szczegółowy kosztorys (specyfikację) zaopatrzenia od dwóch firm ortopedycznych.
Podsumowując, nowoczesna proteza, wykonana według indywidualnych potrzeb pacjenta, w połączeniu z intensywną rehabilitacją oraz determinacją w działaniu, pozwala na efektywne zastąpienie amputowanej kończyny. Dzięki uczestnictwie w różnego typu programach, możliwe jest nie tylko uzyskanie wsparcia merytorycznego, ale i finansowego na zakup takiego zaopatrzenia protetycznego, które pomoże odzyskać możliwie największą sprawność oraz powrócić do życia społeczno-zawodowego.
