Jedna chwila nieuwagi, groźny wypadek komunikacyjny, udar i inne sytuacje życiowe niosą za sobą poważne konsekwencje nie tylko dla obszaru zdrowia fizycznego, o którym mówi się najszerzej, ale również dla równowagi psychicznej i emocjonalnej. (EMOCJONALNEJ,ALE TEŻ SZEROKO POJĘTEJ RÓWNOWAGI PSYCHICZNEJ) To właśnie o te obszary na co dzień dba Pani Beata Sikorska-Krzyżosiak – psychoterapeutka i neuropsycholog, która współpracuje z nami już od jakiegoś czasu, ma bogate doświadczenie i wiele sukcesów zawodowych. O pracy z pacjentami, dysfunkcjach poznawczych, problemach z pamięcią i wielu innych objawach postwypadkowych i chorobowych opowie nam w dzisiejszej rozmowie.
Czym dokładnie zajmuje się neuropsycholog i jak różni się to od innych specjalistów, np. psychologa klinicznego czy neurologa?
Neuropsycholog zajmuje się diagnozą / identyfikacją uszkodzeń mózgu. Prowadzi rehabilitację funkcji mózgu/ funkcji poznawczych-
- Pamięci- zdolności do zapisywania i przywoływania informacji.
- Uwagi – zdolności do koncentracji na danym zadaniu.
- Myślenia i kojarzenia – zdolności do rozumienia i analizowania informacji.
- Języka – zdolności do rozumienia i tworzenia mowy.
- Myślenia przestrzennego- zdolności do rozumienia otoczenia i przestrzeni.
- Planowania – zdolności do planowania, organizowania.
- Elastyczności poznawczej– zdolności do aktywnego dostosowywania się do zmieniających się warunków.
Aktywnie dostosowuje terapię do uszkodzeń. Jednoczasowo- prowadząc terapię, kontroluje, czy wszystkie funkcje powracają równomiernie. Dba , aby proces był systematyczny i równomierny.
Jakie są najczęstsze problemy, z jakimi zgłaszają się pacjenci po urazach głowy lub udarach?
Najczęstszym problemem jest utrata pamięci. Dotyczy to pamięci długotrwałej, ale równie często krótkotrwałej. Kolejny problem, braku możliwości przypominania sobie słów, dobierania adekwatnych określeń. Czasem obserwuje się brak możliwości spostrzegania przedmiotów po lewej, bądź prawej stronie, albo tez widzenie dwóch rąk (prawych, bądź lewych)
Czasami pacjenci nie zdają sobie sprawy z tego jak wielkie uszkodzenia/ jak wielkie straty powstają po urazie mózgu. Jednak zmiany są. Osoby bliskie często spostrzegają te problemy, zdarza się jednak, że bagatelizują wielkość uszkodzeń, sądząc, że problem jest chwilowy/ minie/ albo też sam się rozwiąże.
Zdarzają się również przypadki depresji, która w dużej mierze powstaje po uzyskaniu świadomości ogromu tragedii, wielkiej straty. Kiedy to po paru miesiącach okazuje się, że sprawność nie powróciła, a kondycja pozostawia wiele do życzenia.
Dlatego też opieka powinna być połączona z opieką psychologa, tak aby utrzymać motywację do działania i w jak największym stopniu zapobiegać obniżeniu nastroju, który może prowadzić do depresji.
Jak wygląda diagnoza neuropsychologiczna i jakie narzędzia stosuje się do oceny funkcji poznawczych pacjenta?
W odróżnieniu od neurologa, neuropsycholog podczas stawiania diagnozy neuropsychologicznej bierze pod uwagę nie tylko czynniki fizjologiczne, ale także kwestie związane z zaburzeniami poznawczymi, które wynikają z urazu czy z choroby.
Podczas badania specjalista bada, w jaki sposób uszkodzenia mózgu spowodowane schorzeniem czy uszkodzeniem czaszki, wpłynęły na procesy intelektualne pacjenta.
Wyróżnia się kilka rodzajów diagnozy neuropsychologicznej. Przykład pierwszy to tzw. diagnoza nozologiczna, która jest przydatna wtedy, gdy objawy pacjenta są wieloznaczne i nie można ich przypisać jednemu konkretnemu zaburzeniu. Neuropsycholog pomaga wówczas lekarzowi rozstrzygnąć, z jaką chorobą mierzy się badany.
Kolejny rodzaj to diagnoza neuropsychologiczna funkcjonalna. Jej celem jest określenie, w jaki sposób konkretne uszkodzenie w mózgu wpływa na funkcjonowanie człowieka i jego zdolności poznawcze, które dodatkowo mogą ulegać przeobrażeniom w procesie terapii.
Kolejnym rodzajem jest diagnoza ekologiczna, dzięki której można dokonać oceny zaburzenia przez pryzmat tego, jak pacjent radzi sobie w codziennym życiu. W ten sposób choroba przestaje być tylko rozpoznaniem klinicznym, ale zyskuje szerszy kontekst.
Istnieje wiele innych metod diagnozowania. Wybór odpowiedniej zależy od potrzeb pacjenta.
Podczas diagnozy neuropsycholog bierze pod uwagę wykonanie testów w zależności potrzeby i od rodzaju diagnozy.
Czy istnieją różnice w podejściu terapeutycznym w zależności od rodzaju uszkodzenia mózgu?
W zależności od rodzaju uszkodzenia stosowane są odpowiednio dobrane zadania. Ćwiczenia są konkretnie dedykowane do rehabilitowania odpowiednich obszarów funkcjonalności/ sprawności. Jednak neuropsycholog podczas swojej pracy bezustannie kontroluje czy wszystkie procesy mózgowe podlegają równoczesnej/ jednoczasowej rehabilitacji (przywracaniu, odtwarzaniu, budowaniu, zastępowaniu).
Jak długo może trwać proces rehabilitacji neuropsychologicznej i od czego zależy jego skuteczność?
Pierwsze efekty można zauważyć po około 3 miesiącach systematycznych ćwiczeń. Wynika to z procesu neurogenezy – tworzenie nowych neuronów zajmuje około 14 dni, ale dopiero po ich odpowiednim wzroście i połączenie w sieć można obserwować poprawę stanu pacjenta.
Długość terapii jest uzależniona od rodzaju i rozległości uszkodzenia. Terapia zazwyczaj trwa miesiące, a nawet przez lata, aby utrwalić i utrzymać efekty.
Jakie są największe wyzwania w pracy z pacjentami po poważnych urazach mózgu?
- Brak świadomości, iż jest to proces długotrwały.
- Brak świadomości, iż np. bezwład kończyny jest spowodowany uszkodzeniem mózgu, a nie kończyny.
- Brak świadomości, że nie ma tutaj cudownej tabletki, tylko rzetelna, żmudna praca.
- Brak świadomości, że może być to proces pełen wzlotów i upadków.
Czy każdy pacjent ma szansę na poprawę, czy są sytuacje, w których terapia neuropsychologiczna jest mniej skuteczna?
Nie każdy pacjent powróci do poprzedniej sprawności. Dla jednego pacjenta sukcesem terapeutycznym będzie powrót na stanowisko pracy, a nawet na studia. A dla innego pacjenta możliwość życia bez pomocy innych, przygotowania sobie śniadania, skorzystania samodzielnie z toalety. Ale z każdym pacjentem należy pracować. Dla każdego pacjenta ważne jest przywrócenie sprawności na jak najwyższym poziomie.
Czynnikiem sprzyjającym jest wcześniejsza aktywność umysłowa, nauka.
Czynnikiem nie sprzyjającym jest nadużywanie alkoholu, zaawansowana miażdżyca.
Jakie inne obszary (np. wsparcie psychologiczne, terapia zajęciowa) warto wdrożyć, aby pacjent miał większe szanse na powrót do sprawności?
Ważne aby jak najczęściej, w jak najbardziej urozmaicony sposób bodźcować mózg. A zatem stosowanie rehabilitacji funkcji poznawczych, fizjoterapii, terapii zajęciowej może stanowić podstawę. Ale należy uzupełniać ją o uczestniczenie w życiu społecznym, kulturalnym, turystyce. Aktywna twórczość wzbogaca doznania ( śpiewanie, malowanie, rzeźbienie,…). Wskazane są spacery po lesie, wśród pięknej natury.
Znaczenie ma też usamodzielnianie- odpowiednie do poziomu umiejętności. Jednak stale należy zwiększać zakres czynności wykonywanych samodzielnie. Dzięki temu pacjent zyskuje satysfakcję, ale tez poczucie sprawczości, (wpływu na własne życie), które ma kluczowe znaczenie dla każdego człowieka.
Czy wsparcie rodziny pacjenta jest kluczowe w procesie rehabilitacji? Jakie działania mogą podjąć bliscy, aby pomóc w terapii?
Wsparcie rodziny i bliskich jest bardzo potrzebne, niezastąpione. Spokój i akceptacja, którą dają bliscy pomaga w powrocie do zdrowia. Ważna jest ta stabilność, dzięki której pacjent może oprzeć się na bliskich i scedować na nich problemy życia codziennego. Dzięki temu może całkowicie skoncentrować na rehabilitacji. Nie rozprasza się, nie destabilizuje, a koncentruje na ćwiczeniach.
W trakcie rehabilitacji wszystkie siły organizmu muszą skupić się na tym procesie. Dodatkowe problemy rozpraszają. A jeśli mózg jest zmuszony jednoczasowo rozwiązywać problemy i regenerować się, to proces nie będzie tak efektywny.
Czy w Polsce pacjenci mają łatwy dostęp do terapii neuropsychologicznej? Jakie są największe bariery w uzyskaniu pomocy?
Największe problemy z jakimi spotykają się pacjenci to:
- Brak informacji.
- Brak kompleksowej, wielotorowej rehabilitacji.
- Brak długotrwałej, kompleksowej celowanej rehabilitacji.
- Brak dedykowanych indywidualnie terapii.
- Brak specjalistów.
- Zbyt mało zatrudnionych specjalistów w placówkach zajmujących się holistyczną rehabilitacją.
- Brak nowoczesnych urządzeń wspomagających.
- Kolejny problem to kryteria stosowane w kwalifikacji do refundowanej rehabilitacji, które wielu osobom nie umożliwiają dostępu.
- Zbyt krótki czas rehabilitacji refundowanej przez NFZ.
- Koszty prywatnej rehabilitacji.
Jakie są najnowsze badania i trendy w neuropsychologii, które mogą zrewolucjonizować terapię pacjentów po urazach mózgu?
Prowadzone są badania, jednak brak potwierdzonych klinicznie wyników.
Bardzo dziękujemy za szczere, dające wiarę i nadzieje odpowiedzi. Życzymy dalszych sukcesów!
Kontakt
- Miłka Szotek - Opiekun podopiecznych
- +48 733 558 400
- milka.szotek@fundacjamocpomocy.pl
Zostaw swój numer a opiekun programu skontaktuje się z Tobą najszybciej jak to możliwe
