Uraz głowy – spowodowany wypadkiem, udarem, wylewem czy guzami mózgu – to nie tylko wyzwanie dla ciała. To często głęboka zmiana w sposobie, w jaki funkcjonujemy w świecie. Dla wielu osób jednym z najbardziej dotkliwych skutków jest zaburzenie mowy: jąkanie się, brak słów, trudności z rozumieniem, a nawet całkowita utrata zdolności porozumiewania się.

Dla bliskich to też trudne – widzą osobę, którą znali, ale nie mogą się z nią “dogadać”. A przecież komunikacja to coś więcej niż tylko słowa – to emocje, potrzeba bycia zrozumianym, wyrażania siebie.

Właśnie tutaj zaczyna się ogromna rola terapii logopedycznej po urazach głowy, która z pewnością zniweluje zaburzenia mowy.

Co się dzieje z mową po urazie głowy?

Po uszkodzeniu struktur mózgu odpowiedzialnych za mowę – najczęściej w lewej półkuli – pojawiają się trudności w porozumiewaniu się. Osoba może mieć problem ze znalezieniem słów, mówić bardzo uproszczonym językiem, tworzyć nowe, niezrozumiałe wyrazy albo nie rozumieć, co mówi rozmówca. Dla wielu osób dużym wyzwaniem staje się też czytanie i pisanie.

Najczęstsze objawy afazji:

• trudność w znalezieniu słów („mam to na końcu języka” – dosłownie),
• mowa bardzo uproszczona, telegraficzna,
• tworzenie nowych, niezrozumiałych słów (neologizmy),
• problemy z rozumieniem tego, co mówią inni,
• trudności w czytaniu, pisaniu, liczeniu.

Oprócz afazji – czyli zaburzenia mowy, możemy spotkać się z innymi zaburzeniami logopedycznymi, np. dyzartria, czyli trudność z wymawianiem dźwięków z powodu osłabienia mięśni aparatu mowy. Są też przypadki apraksji mowy – kiedy mózg ma trudność z „zaprogramowaniem” kolejnych ruchów niezbędnych do wypowiadania słów.

Czym jest terapia logopedyczna?

Terapia logopedyczna po urazie głowy to intensywna, indywidualna praca nad odzyskaniem zdolności porozumiewania się. Prowadzona przez logopedę lub neurologopedę, obejmuje:

• ćwiczenia rozumienia i wypowiadania słów,
• trening aparatu mowy – języka, warg, podniebienia,
• odbudowę zasobu słownictwa, umiejętności pisania, czytania,
• naukę alternatywnych sposobów komunikacji (gesty, rysunki, komunikatory).

Ważne jest to, że terapia dostosowywana jest do możliwości pacjenta – krok po kroku, z cierpliwością i wrażliwością. Tylko współpraca z logopedą i logopedy z podopiecznym może zredukować zaburzenia mowy.

Jak wygląda praca z logopedą?

Początkowo wiele osób nie potrafi powiedzieć ani jednego słowa. Inni mówią – ale nikt ich nie rozumie. Każdy przypadek jest inny, dlatego logopeda rozpoczyna pracę od dokładnej diagnozy zaburzenia mowy: jakie funkcje językowe zostały zachowane, co jest do odbudowania, a co można zastąpić inną formą przekazu.

Z czasem ćwiczenia stają się coraz bardziej zaawansowane. Pracuje się nad strukturą zdań, budowaniem narracji, reagowaniem na pytania. Często włącza się także ćwiczenia pamięciowe i koncentracyjne, bo komunikacja to nie tylko artykulacja, ale też uwaga i logiczne myślenie.

W pracy z pacjentem nie ma dróg na skróty – ale są małe sukcesy, które z czasem stają się wielkimi krokami.

Jakie są efekty terapii logopedycznej?

Efekty terapii logopedycznej nie zawsze pojawiają się od razu, ale mają ogromne znaczenie dla jakości życia. Badania i doświadczenia pokazują, że regularna praca nad mową pozwala osobom po urazie mózgu lepiej funkcjonować w relacjach, komunikować potrzeby, wyrażać emocje i odzyskiwać pewność siebie.

Badania pokazują, że regularna terapia logopedyczna:

• poprawia jakość życia osób po urazie mózgu,
• zwiększa ich samodzielność i poczucie sprawczości,
• zmniejsza poziom frustracji i izolacji społecznej,
• poprawia relacje z bliskimi i otoczeniem.

Efekty nie zawsze przychodzą szybko. Ale nawet częściowe wyeliminowanie zaburzeń mowy i odzyskanie zdolności do porozumiewania się potrafi przywrócić pacjentowi nadzieję, a rodzinie – kontakt z ukochaną osobą.
Dla niektórych pacjentów sukcesem będzie ponowne wypowiedzenie prostych słów. Dla innych – prowadzenie rozmowy. Każdy krok ma wartość. Nawet jeśli mowa nie wróci w pełni, istnieje wiele sposobów, by się porozumiewać – i to właśnie logopeda pomaga je odkryć.

Dla kogo jest ta terapia?

Terapia logopedyczna po urazie głowy skierowana jest do:

• osób po udarach, wylewach, urazach czaszkowo-mózgowych,
• pacjentów po operacjach neurochirurgicznych,
• osób z chorobami neurodegeneracyjnymi, jak SLA, SM,
• dzieci i dorosłych – bo komunikacja to potrzeba uniwersalna, niezależnie od wieku.

Bliscy również mogą (i powinni!) uczestniczyć w procesie terapeutycznym – ucząc się, jak wspierać rozmowę, jak słuchać, jak nie poprawiać na siłę, ale być obecnym i cierpliwym.

Dlaczego to takie ważne?

Bo mówienie to coś więcej niż dźwięki. To sposób, w jaki mówimy „kocham”, „boję się”, „potrzebuję”. To możliwość opowiedzenia o sobie – wyrażenia radości, smutku, bólu i marzeń. To także narzędzie do stawiania granic, do proszenia o pomoc, do śmiechu i do żartu. Bez komunikacji wiele spraw zostaje w środku – niewypowiedzianych, niezrozumianych, a czasem… niezauważonych.

Po urazie głowy pacjent często czuje się jak zamknięty w ciele, które nie chce mówić jego głosem. Frustracja, wycofanie, cisza – to codzienność wielu osób na początku drogi. Ale nawet pojedyncze słowo, wymówione po tygodniach prób, może być jak przebicie grubego lodu – znów zaczyna się coś dziać. Ktoś odpowiada. Ktoś rozumie.

Jak mówią specjaliści: mowa to nie tylko funkcja – to relacja. To most między człowiekiem a światem. Dlatego każdy, nawet najmniejszy postęp, to coś więcej niż wynik w zeszycie terapeuty. To możliwość powiedzenia bliskim, że się ich kocha. Że coś boli. Że się cieszy. I to właśnie zmienia życie – na nowo je otwiera.

Fundacja Moc Pomocy – wspieramy powrót do komunikacji

W Fundacji Moc Pomocy wiemy, jak kluczowa jest zdolność komunikowania się – z rodziną, lekarzami, światem. Dlatego zachęcamy wszystkich naszych podopiecznych do intensywnej pracy nad zaburzeniami mowy, niezależnie od stopnia urazu. Wspólnie z logopedami i neurologopedami tworzymy plany terapii dostosowane do indywidualnych możliwości.

Nie bój się próbować. Nawet jeśli na początku będzie trudno – słowo po słowie, zdanie po zdaniu – można wrócić do życia, które znów będzie Twoje.