Neuroplastyczność mózgu: jak rehabilitacja po urazie głowy wykorzystuje zdolności regeneracyjne mózgu?
Wypadek komunikacyjny, upadek z wysokości, uderzenie, wstrząsy mózgoczaszki, zgniecenia, urazy penetrujące, wylew – jest wiele przyczyn wystąpienia urazów głowy. W ich wyniku może dojść do niewydolności mózgu i zaniknięciu różnych umiejętności, np. mowy. Opisując te wszystkie symptomy będące następstwem urazu głowy zapominamy często o mocy jaką ma mózg. Czym jest neuroplastyczność? Jakie jest jej znaczenie dla zdrowia mózgu i rehabilitacji? Jakie terapie wspierają neuroplastyczność? Odpowiedzi znajdziesz poniżej.
Neuroplastyczność: teoria podstaw i mechanizmy adaptacyjne mózgu
Rozpocznijmy od tego, czym jest neuroplastyczność? Neuroplastyczność, inaczej plastyczność neuronalna, to zdolność mózgu do reorganizacji i adaptacji, która zachodzi poprzez tworzenie nowych połączeń między neuronami. Ta dynamiczna właściwość umożliwia mózgowi dostosowywanie się do nowych doświadczeń, uczenia się, zapamiętywania oraz kompensowania uszkodzeń.
Wyróżniamy dwie rodzaje plastyczności mózgu:
- Plastyczność synaptyczną, czyli zmiany w sile połączeń synaptycznych między neuronami, co umożliwia procesy uczenia się i pamięci. Jest to często wynikiem częstego używania określonych szlaków neuronalnych.
- Plastyczność strukturalną, koncentrująca się na fizycznych zmianach w strukturze mózgu, , takie jak tworzenie nowych neuronów czy rozgałęzienie dendrytów. Te zmiany mogą być odpowiedzią na doświadczenia, środowisko, czy uszkodzenia mózgu.
Jednym z kluczowych aspektów neuroplastyczności są neurotrofiny, czyli białka, które odgrywają ważną rolę w rozwoju, przetrwaniu, funkcjonowaniu i plastyczności neuronów. Są to czynniki wzrostu, które wspierają zdrowie komórek nerwowych, promując ich wzrost, różnicowanie i utrzymanie. Jakie są rodzaje neurotrofin?
- Nerve Growth Factor (NGF) – reguluje rozwój neuronów podczas embriogenezy i wspiera ich przetrwanie w dorosłym życiu
- Brain-Derived Neurotrophic Factor (BDNF) – kluczowy dla procesów uczenia się i pamięci oraz plastyczności synaptycznej
- Neurotrophin-3 (NT-3) – promuje różnicowanie neuronów i wspiera regenerację po uszkodzeniach
- Neurotrophin-4 (NT-4) – wspierający zdrowie neuronów w różnych obszarach mózgu i układu nerwowego
Mechanizmy neuroplastyczności mogą selektywnie pobudzać synapsy lub je osłabiać, tworzyć nowe neurony lub naczynia krwionośne. Mechanizmy te pokazują, jak mózg się odbudowuje w wielu obszarach.
- LTP, czyli długotrwałe wzmocnienie synaptyczne, jest procesem, w którym powtarzana aktywacja synaps prowadzi do ich trwałego wzmocnienia, przekładając się na umiejętność uczenia się i szlifowania pamięci.
- LTD, długotrwałe osłabienie synaptyczne, polega na osłabieniu synaps, co umożliwia selektywne zapominanie lub eliminację niepotrzebnych połączeń.
- Neurogeneza odpowiada za tworzenie nowych neuronów, głównie w hipokampie. W wyniku tego, wzmacniana jest pamięć oraz uczenie się.
- Angiogeneza z kolei polega na tworzeniu się nowych naczyń krwionośnych w mózgu, wspierając jego zdrowie i funkcjonowanie.
Znaczenie neuroplastyczności dla zdrowia mózgu i rehabilitacji
Neuroplastyczność jest bardzo istotna w procesie powrotu do zdrowia. Dlaczego? Ponieważ zdolność do odbudowy poprzez naukę czy adaptację do zmian ułatwia nabywanie nowych umiejętności, wrażliwości i wyostrzenie zmysłów.
- Uczenie się i pamięć: neuroplastyczność jest podstawą zdolności do uczenia się nowych umiejętności i zapamiętywania informacji. Przykładem może być nauka gry na instrumencie muzycznym lub nowego języka, która powoduje tworzenie nowych połączeń neuronalnych.
- Adaptacja do zmian: pozwala mózgowi adaptować się do nowych sytuacji, środowisk i wyzwań. Osoby niewidome, na przykład, często rozwijają wyostrzone zmysły słuchu lub dotyku, co jest wynikiem plastyczności neuronalnej.
- Rehabilitacja po urazach: neuroplastyczność umożliwia mózgowi reorganizację i kompensację po uszkodzeniach, takich jak udary czy urazy głowy, co jest kluczowe w procesie rehabilitacji. Terapia zajęciowa i fizjoterapia mogą pomóc w odzyskaniu utraconych funkcji poprzez aktywację i reorganizację neuronów wokół uszkodzonego obszaru mózgu.
Rodzaje urazów głowy i ich wpływ na funkcjonowanie mózgu
W wyniku wstrząsu mózgu (łagodny uraz spowodowany uderzeniem lub wstrząsem) może dojść do krótkotrwałych zaburzeń funkcji mózgu. Tym, co może Ci się przytrafić są zmiany w przekazywaniu sygnałów między neuronami, zwiększone zapotrzebowanie energetyczne, krótkotrwałe upośledzenie funkcji poznawczych (pamięć, uwaga, koncentracja) i motorycznych (koordynacja ruchowa, równowaga, precyzja).
Wszelkiej maści kontuzje, czyli urazy zamknięte, mogą się wiązać z krwiakami i uszkodzeniami tkanek mózgowych, zwiększyć ciśnienie wewnątrzczaszkowe, a w konsekwencji do uszkodzenia struktur mózgowych. Natomiast rozlane uszkodzenie aksjonalne prowadzi do długotrwałych deficytów neurologicznych.
Urazy penetrujące, w których dochodzi do bezpośredniego uszkodzenia tkanek mózgowych prowadzi do uszkodzenia neuronów i tkanek, może dojść do infekcji i zapalenia mózgu czy krwawienia wewnątrzczaszkowego, a także długotrwałych deficytów neurologicznych, do których należą trwałe problemy z pamięcią, mową, ruchem i innymi funkcjami zależnymi od uszkodzonego obszaru mózgu.
Rehabilitacja Po Urazie Głowy: wykorzystanie neuroplastyczności
Terapie wspomagające neuroplastyczność
Masz stwierdzony uraz mózgu i zastanawiasz się jakie masz możliwości? Ogromne! Odpowiednia terapia może przywrócić utracone możliwości motoryczne i komunikacyjne, z którymi najczęściej zmagają się pacjenci Po Urazie Głowy. Przede wszystkim terapia zajęciowa oraz prowadzone na niej zajęcia, np. wycinanki, malowanie, ozdabianie – angażowanie różnych zmysłów, działając wieloobszarowo na mózg i w ten sposób aktywizowanie go do pracy. Pomocna jest też fizjoterapia
Terapię mowy i języka należy wprowadzić jak najszybciej, ponieważ po urazie mózgu pacjencie mogą uwstecznić zdolności komunikacyjne i należy im to maksymalnie ułatwić. To dlatego zajęcia z logopedą będą codziennością przez wiele tygodni, pobudzając neurony do odbudowy.
Wśród nowoczesnych metod rehabilitacji, pobudzających działanie mózgu oraz odbudowę synaps, są wykorzystywane technologie VR – takie jak gogle VR, umożliwiające rehabilitację poprzez zabawę. Równie dobrze sprawdzają się stymulacje magnetyczne i elektryczne mózgu w celu regeneracji neuronalnej.
Interdyscyplinarne podejście do rehabilitacji
Jak skutecznie dbać o odbudowę synaps? Pomocna będzie współpraca między neurologami, fizjoterapeutami, psychologami i innymi specjalistami, którzy przygotują dopasowany do twoich potrzeb, indywidualny plan rehabilitacyjny.
Fundacja Moc Pomocy doskonale zdaje sobie sprawy z wagi badań naukowych nad neroplastycznością i bacznie je obserwuje. Chcemy zaoferować naszym podopiecznym najlepsze metody leczenia, które przynoszą widoczne rezultaty. Jeżeli więc Ty lub Twój bliski ulegliście wypadkowi z urazem głowy, koniecznie skontaktuj się z nami, a my przygotujemy dla Ciebie plan działania.
